Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý giáo dục

Tôi rất hân hạnh và vui mừng được viết mấy lời giới thiệu cuốn sách này của PGS.TS. Trần Kiểm, trước hết vì các bạn sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh chuyên ngành Quản lí giáo dục và cả những người nghiên cứu, chỉ đạo thực tiễn có thêm một cuốn sách để học tập, nghiên cứu. Như các bạn biết, vấn đề sách – giáo trình, chuyên khảo, tham khảo, v.v... ở các trường đại học của chúng ta đang là vấn đề nổi cộm, bức xúc: đang thiếu rất nhiều, nhất là khi chuyển sang dạy và học theo tín chỉ, có đủ sách, tài liệu, thiết bị giảng dạy, học tập là điều kiện tối thiểu đầu tiên.

Khi đọc cuốn sách này, riêng tôi, và chắc cả các bạn đồng nghiệp của tác giả, cảm thấy vui mừng hơn, vì Khoa học giáo dục (KHGD) nước nhà, tuy đã có tuổi khoảng nửa thế kỉ, nhưng chưa phát triển lắm, các công trình nghiên cứu không nhiều, từ đó sản phẩm còn quá ít ỏi. Cuốn sách các bạn cầm trong tay là một đóng góp rất quý báu vào lĩnh vực khoa học ngày càng có vị trí xứng đáng trong xã hội.

Những vấn đề cơ bản của Khoa học Quản lí giáo dục là cơ sở cần nắm để đi vào học tập, chỉ đạo, nghiên cứu các chuyên ngành Giáo dục học và Quản lí giáo dục. Học và đọc sách này, chúng ta có thể lĩnh hội được những hiểu biết chung (khái luận) về phương pháp luận mácxít, tự tưởng Hồ Chí Minh, các cách tiếp cận hiện đại, ví dụ, sơ đồ PERT, 5 tiêu chuẩn SMART, thang bậc nhu cầu do Maslow để ra, các giá trị ảnh hưởng đến đời sống tình cảm – xúc cảm của người quản lí do Herzberg đề xuất, quản lí theo chất lượng “Tiêu chuẩn TQM”, ISO 9000, vòng tròn Deming, v.v..; hơn nữa, có cả chút ít triết lí phương Đông, các bạn sẽ thấy rất lí thú và bổ ích. Công việc quản lí nói chung, quản lí giáo dục (QLGD) nói riêng là một loại công việc đầy hấp dẫn. Khoa học Quản lí giáo dục cũng có sức lôi cuốn không ít người. Từ sau Đại chiến thế giới thứ II (1945), nhất là từ thập kỉ 70 – 80 của thế kỉ trước, người ta rất chú ý tới năng lực quản lí (quản trị), công việc quản lí mang lại hiệu suất công tác, năng suất lao động rất rõ, được coi như một loại lao động thực thụ.

Đặc trưng của một khoa học là hệ thống khái niệm, các thuật ngữ trong tác phẩm này được trình bày khá cặn kẽ, đầy đủ; đặc biệt, nhiều khái niệm, thuật ngữ được tóm tắt trong các bảng, các sơ đồ, mở đầu bằng sơ đồ “Các yếu tố quản lí giáo dục”, bảng “Cơ cấu nội dung Khoa học QLGD”, “Hệ thống QLGD”, “Chu trình quản lí"..., rồi sơ đồ “Lập kế hoạch chiến lược",“Hoạch định”, “Ra quyết định”, “Quản lí nhân sự”, nhất là sơ đồ “Các 'nhân tố ảnh hưởng đến cơ chế QLGD”, “Bộ ba văn hoá quản lí”, “Mô hình Likert”, “Sản phẩm của nhà trường theo ba cấp độ”, v.v...

Qua nội dung bảy chương sách, bạn đọc có thể thu lượm được những kiến thức cơ bản, hiện đại, thực tiễn về Khoa học Quản lí giáo dục, như đại cương về quản lí và quản lí giáo dục, quá trình quản lí giáo dục, quản lí nhà nước về giáo dục, đổi mới quản lí giáo dục, quản lí và lãnh đạo nhà trường, lao động quản lí giáo dục,.. được tác giả trình bày một cách hệ thống và sâu sắc. Tôi rất hài lòng về kết quả này của tác giả.

Khoa học Quản lí giáo dục cũng như một số khoa học xã hội khác, có một đặc điểm là rất coi trọng nghiên cứu thực tiễn, đúc rút kinh nghiệm, rút ra những bài học – coi đây là một con đường xây dựng và phát triển khoa học. Trong công trình này, các bạn sẽ thấy được kinh nghiệm phát triển giáo dục Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, rồi Cộng hoà XHCN Việt Nam, từ triết lí giáo dục (Đường lối giáo dục của Đảng CSVN) cho đến Kinh nghiệm Bắc Lí (Hà Nam), Bài học Cẩm Bình (Hà Tĩnh), mô hình “8T” quản lí giáo dục của chính tác giả sách này. Giáo dục là phạm trù chung của nhân loại, cho nên người QLGD chẳng những quan tâm đến lịch sử và kinh nghiệm phát triển giáo dục của đơn vị, địa phương, đất nước mình, mà còn phải chú ý nghiên cứu kinh nghiệm của nước ngoài, như sách này đã chỉ ra cho chúng ta. Các bạn có thể biết được ít nhiều kinh nghiệm về quản lí giáo dục của một số nước: Nga, Mĩ, Pháp, Nhật, Hàn Quốc... rất đáng quan tâm suy xét, tham khảo, vận dụng vào hoàn cảnh cụ thể của nước ta.

Theo kết luận chung của KHGD, từ năm 1985, ở nước ta, chương trình và sách giáo khoa quy định có ba thành phần: tri thức, kĩ năng, thái độ. Gần đây, có nhiều tác giả bổ sung thành phần “giá trị”, có thể ghép với thành phần “thái độ”. Cuốn sách này đã mang đến cho người đọc cả tri thức, như trên vừa giới thiệu, và có hướng tới hình thành và phát triển kĩ năng, thái độ, giá trị về QLGD cho người đọc sách; nhiều chỗ đã chỉ ra rất cụ thể các bước đi (quy trình) tiến hành từng công việc cụ thể (hành động, hành vi) trong QLGD, từ hoạch định chiến lược đến kế hoạch công tác, quản lí từng lĩnh vực, như tổ chức, nhân sự, tài chính và các nguồn lực khác.

Nói tóm lại, sách “Những vấn đề cơ bản của Khoa học Quản lí giáo dục" được biên soạn rất công phu, sáng tạo, thật sự đáng trân trọng. Tôi đánh giá rất cao công lao đóng góp của PGS.TS. Trần Kiểm qua sách này cùng một số tác phẩm khác của tác giả (Khoa học quản lí giáo dục: một số vấn đề lí luận và thực tiễn; Tiếp cận hiện đại trong quản lí giáo dục; Khoa học quản lí nhà trường phổ thông, v.v...) vào sự nghiệp khoa học giáo dục nước nhà. Nhân đây, xin được nhắn nhủ với các bạn học, đọc cuốn sách này: mong các bạn hãy tiếp nối những người đi trước đưa Khoa học Giáo dục Việt Nam tiến lên tầm cao mới, đáp ứng đòi hỏi của thời đổi mới, mở cửa, hội nhập, đưa nước ta thành nước phát triển, công nghiệp hoá theo hướng hiện đại.