Tôn giáo lý luận xưa và nay

Khát vọng nhận thức vũ trụ, xã hội, những hiện tượng và quá trình riêng biệt trong thế giới bao quanh, cũng như khát vọng nhận thức về bản thân của con người là vô hạn và không bao giờ ngừng tắt. Lượng tri thức khoa học đã tích luỹ là rất lớn, số các ngành khoa học tự nhiên và xã hội cũng rất nhiều và quả trình nhận thức vẫn đang tiếp diễn. Khó ai có thể nắm bắt được hết khối lượng tri thức nhân loại đã tích luỹ được. Nhưng, khi nắm bắt những nguyên lý, những luận điểm, những khái niệm và những sự kiện cơ bản của khoa học, con người thâm nhập vào thế giới của nó, tìm cho mình sự định hướng trong thế giới ấy để sau đó sử dụng những gì đã khám phá vào đời sống thực tiễn và tinh thần của riêng mình. Có những tri thức là cần thiết để các chuyên gia hoạt động hiệu quả hơn trong lĩnh vực của họ. Nhưng cũng có những khái niệm, ý niệm, những lý luận, những sự kiện mà việc nắm bắt chúng có ý nghĩa quan trọng đối với quá trình hình thành mỗi con người với tư cách một cá nhân, đối với quá trình hình thành văn hóa tinh thần của họ. Chính tôn giáo học liên quan mật thiết với những tri thức như vậy.

Cuộc sống thực tiễn cho thấy sức sống kỳ lạ của tôn giáo, cũng như ảnh hưởng rất sâu rộng của nó đến sinh hoạt của con người và của xã hội. Chúng ta có thể nhận thấy một nghịch lý của thời hiện đại là sự phát triển như vũ bão của khoa học, kỹ thuật và công nghệ hiện đại, nhưng ảnh hưởng rất mạnh mẽ của chúng đến cuộc sống của con người và của xã hội hiện đại không những không làm cho tôn giáo "tiêu vong", mà ngược lại, tôn giáo dường như còn có ảnh hưởng ngày một lớn hơn đến cuộc sống của con người và xã hội hiện đại. Song, theo chúng tôi, một nghịch lý khác còn đáng quan tâm hơn là nếu tôn giáo xuất hiện và phát triển từ khi loài người mới "lọt lòng" thì nghiên cứu tôn giáo học bây giờ mới “chào đời", vào thời hiện đại. Giáo dục tôn giáo học trong quá trình hình thành cả nhân còn đi chậm hơn nữa. Không kể các nước phương Tây phát triển, thì có thể nói tôn giáo học và giáo dục tôn giáo học dường như là một khái niệm hoàn toàn xa lạ đối với phần lớn các hệ thống giáo dục của thế giới hiện đại. Chính vì vậy mà đổi với chúng tôi, việc nắm bắt những kết quả nghiên cứu tôn giáo học của thế giới, khái quát và giới thiệu chúng với bạn đọc có một ý nghĩa thực tiễn và lý luận rất quan trọng. Đó cũng là mục đích chúng tôi đặt ra, tức là xác định các chuẩn mực cơ bản của giáo dục tôn giáo học tại các trường đại học, cao đẳng. Tất nhiên, xét từ góc độ này thì tôn giáo học lý thuyết sẽ giữ vị trí trung tâm trong giáo dục tôn giáo học. Hiện nay, việc giáo dục tôn giáo học đã bắt đầu được tiến hành ở nước ta (chủ yếu là tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh và các Đại học Quốc gia). Nhưng vấn đề này chưa thể coi là đã được giải quyết “ổn thoả". Do vậy, khi bắt tay vào biên soạn cuốn sách này, chúng tôi cố gắng giúp bạn đọc quen với những quan điểm và chương trình giáo dục hoàn toàn "mới", theo phương hướng được xây dựng dựa trên cơ sở những nghiên cứu khoa học mới nhất trong lĩnh vực tôn giáo học thế giới.

Cấu trúc của cuốn sách, các nguồn tư liệu sử dụng, tỉnh chất và trình tự trình bày đều nhằm mục đích góp phần thúc đẩy việc nắm bắt tốt nhất những nguyên lý của tôn giáo học.

Nội dung của cuốn sách như sau: phần thứ nhất sẽ đề cập tới những cơ sở lý luận của tôn giáo học, phần thứ hai dành cho việc trình bày dưới dạng khái quát lịch sử tôn giáo, phần cuối dành để giới thiệu với bạn đọc một số thuật ngữ cơ bản của tôn giáo học nhằm giúp các bạn hình dung được “bộ khung" của toà nhà tôn giáo học. Chúng tôi xin nói rõ thêm rằng, trong phần thứ nhất, tức phần lý luận đại cương về tôn giáo học, chúng tôi cố gắng trình bày quan điểm của các nhà triết học tiền bối trong lĩnh vực tôn giáo học, những người đã có ảnh hưởng đặc biệt quan trọng đến sự hình thành và phát triển của tôn giáo học với tư cách một lĩnh vực tri thức nhân văn; làm sáng tỏ nội dung các lý luận cơ bản trong tôn giáo học; phân tích tôn giáo qua sử dụng những thành tựu của tôn giáo học thế giới.

CÁC TÁC GIẢ