Phát triển chương trình đào tạo giáo viên để đáp ứng yêu cầu xã hội

Ngày nay, triết lí đào tạo giáo viên đã thay đổi theo hướng hình thành những phẩm chất, năng lực cần thiết để trở thành: nhà giáo dục, nhà nghiên cứu, nhà văn hóa-xã hội, người học suốt đời. Thực tiễn cho thấy chức năng nghề nghiệp của nhà giáo đã trở nên rộng hơn, trong đó hệ thống năng lực nghề nghiệp phải được xác định một cách rõ ràng, tường minh và phải thường xuyên được cập nhật, bổ sung. Bên cạnh đó, cần phát triển văn hóa học tập và chia sẻ theo những triết lí về giáo dục của UNESCO: (i) Học để biết; (ii) Học để làm; (iii) Học để cùng nhau chung sống; (iv) Học để khẳng định mình. Đối với các cơ sở đào tạo giáo viên hiện nay, muốn phát triển đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đào tạo và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, trước hết cần phải thay đổi cách tiếp cận về xây dựng và phát triển chương trình đào tạo theo hướng tập trung vào năng lực. Khi xây dựng và phát triển chương trình đào tạo theo hướng tập trung vào năng lực, cần chú trọng hình thành và phát triển những năng lực nghề nghiệp nhà giáo đáp ứng chuẩn đầu ra, chuẩn nghề nghiệp giáo viên các bậc học, bao gồm: năng lực trí tuệ nghề nghiệp, năng lực hành nghề, năng lực thực thi văn hóa nghề nghiệp, năng lực thực thi đạo đức nghề nghiệp.

Hiện nay ở Việt Nam, ngành giáo dục và đào tạo đang thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương khoá XI của Đảng về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đào tạo đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Bối cảnh đó đặt ra cho các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng giáo viên nhiệm vụ rất nặng nề và cấp bách là làm thế nào để đào tạo được đội ngũ giáo viên tương lai có đủ năng lực giảng dạy chương trình giáo dục phổ thông mới và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đào tạo. Một nhân tố quan trọng tác động đến vấn đề đào tạo giáo viên là hiện nay thế giới đang tiến nhanh vào kỷ nguyên của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0- kỷ nguyên thống trị của trí tuệ nhân tạo và công nghệ số hóa đòi hỏi các quốc gia nhanh chóng xây dựng nền giáo dục 4.0 để phù hợp với nó.

Tuy nhiên, nội dung chương trình đào tạo giáo viên tại các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, trong đó có các trường đại học địa phương hiện nay vẫn nặng về trang bị các khối kiến thức, kỹ năng riêng biệt, chưa phủ hợp với yêu cầu và xu thế thị trường lao động 4.0. Bởi vậy cần phát triển chương trình đào tạo giáo viên theo mục tiêu phát triển năng lực nghề nghiệp và sự thay đổi của nội dung, chương trình giáo dục phổ thông mới. Để làm được điều này, chương trình đào tạo giáo viên cần có sự gắn kết chặt chẽ giữa lí thuyết với thực hành, thực tập, tri thức lí luận với trì thức thực tiễn; tri thức khoa học với tri thức kinh nghiệm và trì thức hành động theo định hướng phát triển năng lực nghề. Muốn xây dựng, phát triển chương trình đào tạo giáo viên tập trung vào năng lực, cần tăng cường đổi mới chương trình đào tạo theo hướng tích hợp, liên thông giữa các học phần/môn học, giảm tải kiến thức hàn lâm, tăng cường các hoạt động thực hành, thực tập, trải nghiệm, tạo sự hứng thú và rèn luyện các kỹ năng hành nghề đối với người học. Mục tiêu và chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo phải được cụ thể hóa bằng hệ thống năng lực cần có của người giáo viên. Từ đó xác định rõ hệ thống các năng lực cần hình thành và phát triển cho sinh viên nhằm đáp ứng yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao của giáo dục và của xã hội.

Cuốn sách chuyên khảo này là kết quả của Đề tài khoa học công nghệ cấp tỉnh “Phát triển chương trình đào tạo giáo viên Mầm non, Tiểu học, Trung học cơ sở tỉnh Tuyên Quang đáp ứng yêu cầu xã hội”, mã số ĐT 12-2016 do Trường Đại học Tân Trào là đơn vị chủ trì. Nội dung cuốn sách gồm 04 chương: 

- Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển chương trình đào tạo giáo viên đáp ứng yêu cầu xã hội.

- Chương 2: Khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển chương trình đào tạo giáo viên mầm non, tiểu học, trung học cơ sở.

- Chương 3: Giải pháp phát triển chương trình đào tạo giáo viên mầm non, tiểu học, trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu xã hội.

- Chương 4: Thực nghiệm khoa học.

Trên cơ sở nghiên cứu lí luận, thực tiễn tại các cơ sở đào tạo giáo viên, các trường đại học địa phương có đặc điểm tương đồng và nghiên cứu trường hợp tại Trường Đại học Tân Trào, chúng tôi đã đưa được 6 giải pháp, xây dựng được 04 module dạy học nghiệp vụ sư phạm và 03 chương trình đào tạo giáo viên Mầm non, Tiểu học, Trung học cơ sở theo hưởng tập trung vào phát triển năng lực người học.

Tuy nhiên, do điều kiện thời gian và năng lực của nhóm nghiên cứu có hạn nên chắn hẳn cuốn sách này sẽ còn những thiếu sót, chưa hoàn chỉnh. Rất mong được sự góp ý của các nhà khoa học, quản lý và những người quan tâm đến lĩnh vực phát triển chương trình đào tạo.

Trân trọng cảm ơn./.

CÁC TÁC GIẢ