Phê bình văn học từ lí thuyết đến hiện đại

Cuốn Phê bình văn học từ lí thuyết hiện đại gồm các bài viết theo hướng tiếp cận sáng tác văn học từ các cấp độ thời gian; bên cạnh đó không loại trừ những cách tiếp cận khác từ các lí thuyết phê bình văn học hiện đại đối với một văn bản nghệ thuật. Chúng tôi cũng lấy lại một vài bài từ cuốn Thơ và Truyện và Cuộc đời (NXB Hội Nhà văn, 2001) cùng nằm trong văn mạch về lí thuyết phê bình văn học. Để cập nhật, trong một số bài viết, chúng tôi đã sửa chữa và bổ sung lại một số điểm cho rõ và kĩ hơn hoặc thống nhất hơn về cách hiểu một số thuật ngữ cũng như cách trình bày.

Sách được chia làm ba phần: Dẫn luận; Truyện kể và Thơ.

Phần Dẫn luận, gồm một bài viết về sự hình thành và phát triển một số trào lưu quan trọng của phê bình văn học phương Tây mang tính tổng quan và chọn lọc; những thành tựu và ảnh hưởng của chúng trên thế giới và ở Việt Nam cùng những tên tuổi đã làm nên diện mạo của phê bình văn học hiện đại đã không còn xa lạ với chúng ta. Tiếp đó, là một bài viết có tính chất nhìn nhận, đánh giá lại sự tiếp nhận và ứng dụng phê bình văn học phương Tây ở Việt Nam trong suốt chiều dài thế kỉ XX và bước sang những năm đầu của thế kỉ XXI trong xu thế hội nhập toàn cầu trên mọi lĩnh vực của đời sống. Hai bài viết về phê bình văn học, một "hướng ngoại" và một “hướng nội", mong góp một cái nhìn vào việc hiện đại hoa nền phê bình văn học của chúng ta. Qua một số bài viết mang tính chất lí thuyết về tiểu thuyết, truyện ngắn, chúng tôi mong chỉ ra đặc trưng cơ bản của thể loại và giúp bạn đọc phân biệt giữa tiểu thuyết, truyện ngắn truyền thống với hiện đại khi tiếp xúc với chúng.

Phần Truyện kể, gồm những bài viết mang tính ứng dụng lí thuyết vào phân tích một số sáng tác của phương Tây (Cervantės, Maupassant, Proust) và Việt Nam (Nam Cao, Bảo Ninh, Nguyễn Ngọc Tu) ở những khía cạnh nổi bật nhất. Những "bài tập" về văn xuôi này (và cả về thơ bên dưới) mong giúp thêm cho các bạn sinh viên làm quen với các thao tác kĩ thuật: từ lí thuyết đến thực hành.

Phần Thơ, chúng tôi tìm hiểu cơ chế của ngôn từ thơ: sự khác nhau giữa ngôn ngữ hằng ngày với ngôn từ thơ; lao động của nhà thơ trước “con bài bắt buộc" là ngôn ngữ của cộng đồng như thế nào?; tiến trình của thơ nói chung và thơ Pháp nói riêng; đặc điểm của thơ cổ điển, thơ lãng mạn, thơ tượng trưng, thơ siêu thực Pháp; hình ảnh và những liên tưởng thơ của mỗi trào lưu, chủ nghĩa trên có gì "phản động" lại với thơ trước nó? Ngoài ra, còn có một số bài ứng dụng lí thuyết vào phân tích thơ Victor Hugo, Mihai Eminescu, Đoàn Văn Cù, Nguyễn Đình Thi, Phan Huyến Thư,...

Trên đây là một vài cố gắng nhỏ của chúng tôi mong góp thêm một cái nhìn khoa học vào văn chương, ngõ hầu giúp bạn đọc có thêm một hướng tiếp cận mới. Mong được sự góp ý của các bạn.

Hà Nội, tháng 6 năm 2007