Kiên Giang những dấu ấn

Nhìn bao quát trên bản đồ phần Nam bộ của nước Việt Nam, Kiên Giang hiện ra ở phía cực Tây - Nam, phần đất thềm lục địa có dáng tựa một cây thước thợ. Bờ biển nối dài Nam - Bắc từ ranh giới tỉnh Cà Mau lên đến nửa đoạn (khoảng 100km) tới thị xã Rạch Giá bỗng dưng bẻ ngoặt về Tây -Bắc cho tới biên giới Campuchia (khoảng 100km nữa), vịnh biển Tây - Nam nầy có 105 hòn đảo lớn nhỏ thuộc Kiên Giang. Một đặc điểm riêng biệt của bờ biển Kiên Giang mà cả nước ít có được, đó là thềm lục địa được bồi tụ hàng năm bởi phù sa sông Mê Kông đưa về. Nó cứ trầm tích để nới rộng đất đai mà chiều diễn tiến cứ tiếp tục mở ra nhiều hứa hẹn.

Người ta nói mỗi năm có nơi bãi đất lấn biển đến 20 - 30m. Thực tế chỉ trong hai thiên niên kỷ gần đây bờ biển đã nhô ra đến trên 30km (theo di chỉ Óc Eo cho thấy) bằng những lớp phù sa trầm tích, trên đó mọc lên những xóm làng mới cùng ruộng vườn xanh tốt. Điều rất lý thú là có những hòn đảo xa khơi trước đây nay đã được “định cư” thành núi trong đất liền, nhưng chúng vẫn còn mang tên “hồn” (Hòn Đất, Hòn Mẹ, Hòn Quéo, Hồn Sóc, Hòn Chông...) Đó là tặng phẩm vĩ đại của thiên nhiên mà ít nơi nào có được.

Tên gọi KIÊN GIANG, trước tiên nó cấu thành bởi một con sông (sông Rạch Giá) cộng với một từ Hán - Việt là "Kiên" của ông Mạc Thiên Tứ đặt ra vào năm 1739, có lẽ ông cho rằng đây là một vùng đất, một con sông KIÊN CƯỜNG BẤT KHUẤT. Từ Kiên Giang xuất hiện lần đầu tiên là tên một đơn vị quân quản: Đạo Kiên Giang. Sở lỵ của Đạo nầy nằm tại cửa sông Rạch Giá. Nhưng đến khi con sông Rạch Giá được đổi vị thế và tính từ (huyện Rạch Giá, quản hạt Rạch Giá, thị xã Rạch Giá...) thì cái tên “quân quản” (Đạo Kiên Giang) dần dần cũng bị thay đổi tính từ, nó mang tên một con sông vừa Nôm vừa Hán: Sông Kiên. Mặc dù con sông Kiên không được phổ biến sâu rộng trong dân gian nhưng nó được nhiều sách vở, văn bản nói đến từ khi Rạch Giá không còn là tên một con sông nữa. Đạo Kiên Giang ban đầu qua nhiều lần thay đổi thế vị (huyện Kiên Giang, Sông Kiên) mãi đến ngày 21-10-1956, được chánh quyền Sài Gòn đưa lên vị thế cấp tỉnh (tỉnh Kiên Giang thuộc Nam phần Việt Nam Cộng hòa). Và sau ngày thống nhất đất nước, vào giữa tháng 6 năm 1976, Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam chánh thức hợp nhất phần đất hai tỉnh Hà Tiên và Rạch Giá cũ, lấy tên là tỉnh Kiên Giang. Như vậy, trên vùng đất Kiên Giang ngày nay cũng đã từng có hai địa danh hành chánh cấp tỉnh từ lâu: trấn Hà Tiên (1708) và tham biện quản hạt Rạch Giá (1867).

...