Kinh tế nông nghiệp gia đình nông trại

Những năm gần đây nông nghiệp và nông thôn nước ta đã có sự phát triển vượt bậc để đạt được những thành tựu rất đáng khích lệ.

- Sản xuất tăng trưởng nhanh, GDP nông lâm ngư nghiệp tăng với tốc độ nhanh, bình quân 4,3% năm. Mặc dù nhiều năm bị thiên tai nặng nề nhưng sản lượng lương thực mỗi năm tăng 1 triệu tấn tạo cơ sở để bảo đảm vững chắc an ninh lương thực quốc gia và Việt Nam trở thành nước xuất khẩu gạo đứng hàng thứ hai trên thế giới. Năm 1997 so với 10 năm trước, sản lượng lương thực tăng gấp 1,78 lần đạt 31,8 triệu tấn; chè 1,8 lần; cà phê 20 lần; cao su 3,5 lần; đàn trâu bò 1,2 lần; đàn lợn 1,5 lần; đàn gà 1,7 lần; trồng rừng được trên 1,6 triệu ha.

- Cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn đang chuyển dịch theo hướng của nền nông nghiệp phát triển. Tỷ trọng nông nghiệp và dịch vụ ở nông thôn đang tăng lên chiếm khoảng 30%. Trong nông nghiệp tỷ trọng của trồng trọt giảm dần còn 78%, chăn nuôi tăng dần chiếm 22%. Trong trồng trọt tỷ trọng cây công nghiệp và cây ăn quả chiếm 27,2%. Năm 1997, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thuỷ sản đạt 3,5 tỷ USD tăng 5,5 lần so với mười năm trước.

- Cơ sở hạ tầng ở nông thôn đã được cải thiện. Trong 7 triệu ha diện tích lúa cả năm, 6 triệu ha đã được tưới nước chủ động, 1,4 triệu ha được tiêu úng bằng công trình thuỷ lợi. 93% cơ sở xã có đường ôtô đến khu vực trung tâm xã, 70% xã có điện, 40% dân nông thôn có nước sinh hoạt đạt tiêu chuẩn.

- Đời sống của đa số nông dân được cải thiện rõ rệt, thu nhập bình quân đầu người tăng 1,5 lần. Điều đặc biệt là nhân tố mới trong nông nghiệp đã xuất hiện: Cả nước có 1,5 triệu hộ nông dân sản xuất giỏi, trên 11 vạn hộ nông dân đã phát triển thành trang trại. Có được sự chuyển biến tích cực đó là nhờ vào sự đổi mới chính sách của Đảng và Nhà nước, nhất là từ khi có Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị TW Đảng (1988) "coi nông hộ là đơn vị kinh tế tự chủ".

- Đây là một trong những quyết sách lịch sử, cứu vãn được nền nông nghiệp thoát khỏi cuộc khủng hoảng tạo ra bước phát triển liên tục tạo tiền đề quan trọng để thực hiện thành công những cải cách sâu rộng toàn bộ cục diện nền kinh tế - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên trong quá trình phát triển kinh tế hộ, đã nảy sinh không ít vấn đề về lý luận và thực tiễn đòi hỏi phải được giải quyết kịp thời, nhất là từ khi chuyển kinh tế hộ từ sản xuất tự cấp tự túc sang sản xuất hàng hoá trong cơ chế thị trường với sự ra đời của trên 11 vạn hộ trang trại trong nông nghiệp.

Nghị quyết của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng VI (lần I) khoá VIII khẳng định đường lối đổi mới. "Nhà nước khuyến khích phát triển trang trại gia đình, riêng với trang trại tư nhân (kể cả tư nhân ở nơi khác hoặc ở thành phố) được khuyến khích phát triển theo quy định của pháp luật để khai thác đất trống, đồi trọc, đất hoang hoá ở trung du, miền núi và vùng ven biển...".

Tuy vậy, hiện nay có không ít ý kiến khác nhau xung quanh khái niệm định nghĩa "kinh tế hộ nông dân", "kinh tế nông nghiệp gia đình", "trang trại, nông trại"...

Nhằm giúp bạn đọc có thêm tài liệu nghiên cứu tham khảo về vấn đề này, Giáo sư Trần Văn Hà nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Chăn nuôi, trợ lý Bộ trưởng về kinh tế nông nghiệp gia đình, hiện là giáo sư thỉnh giảng của nhiều Trường Đại học, PGS. Nguyễn Khánh Quắc, Hiệu trưởng trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã biên soạn cuốn sách "Kinh tế nông nghiệp gia đình, nông trại". Đây là cuốn sách viết bằng cả bề dầy kinh nghiệm của trên nửa thế kỷ hoạt động trong ngành nông nghiệp của tác giả.

Tôi hy vọng rằng cuốn sách này sẽ góp thêm nhiều tư liệu mới, góp phần gợi mở thêm cho bạn đọc trong quá trình tìm tòi con đường và giải pháp tiếp trong sự phát triển kinh tế hộ gia đình nông dân, nông trại.

Hà Nội, tháng 4 năm 1999

GS. NGÔ THẾ DÂN

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT