Giáo trình tâm lý học quản lý

Từ khi đất nước ta chuyển đổi từ cơ chế tập trung bao cấp sang cơ chế thị trường có sự quản lí của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, mở cửa và hội nhập thì việc đổi mới và nân, cao hoạt động quản lí xã hội đã trở thành nhiệm vụ cấp bách. Hoạt động quản lí đã trở thành một trong những yếu tố có tầm quan trọng hàng đầu đối với việc phát triển kinh tế – xã hội ở nước ta. Đã đến lúc chúng ta cần phải nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ quản lí, nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chứ trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.

Những yêu cầu trên đã đặt ra cho chúng ta nhiệm vụ căn phả nghiên cứu về tâm lí của những người lãnh đạo và của các tổ nức. Vì mỗi con người, mỗi tổ chức xã hội là một thế giới tâm lí rất phức tạp và phong phú. Thế giới tâm lí này là động lực nội âm chỉ phối từ nhận thức đến hành vi của các chủ thể.

Nắm bắt được nhu cầu này của xã hội, trong những năm gần đây đã có một số tài liệu về Tâm lí học quản lí được dịch và biên soạn. Song, dường như chúng ta vẫn cần một cuốn tài liệu về "âm lí học quản lí được trình bày có hệ thống hơn về một số vấn đề lí luận cơ bản nhất, đề cập được những kiến thức mới gắn với hực tiễn của đời sống xã hội của đất nước hiện nay.

Với những mục tiêu và mong muốn như vậy, chúng tôi biên soại cuốn Giáo trình Tâm lí học quản lí. Giáo trình đề cập đến nhưng vấn đề cơ bản nhất, cốt yếu nhất của Tâm lí học quản lí, nhất là về lí luận, nên nó hữu ích cho sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh, cũng như cho những người làm công tác nghiên cứu quan tâm đến những khía cạnh tâm lí của hoạt động quản lí.

Việc biên soạn giáo trình này được chuẩn bị trong nhiều năm. Trong thập kỉ 90 của thế kỉ XX, chúng tôi đã viết một số cuốn sách liên quan tới vấn đề Tâm lí học quản lí như: Giám đốc – Những yếu tố để thành công (1990), Cơ sở tâm lí của ê kíp lãnh đạo (1995), Tâm lí xã hội với quản lí (1995)... Sau một số năm chuẩn bị tư liệu nghiên cứu các công trình của các tác giả trong và ngoài nước, cuốn sách đã được bắt đầu viết từ năm 2004. Trong quá trình viết, chúng tôi có sử dụng một số kiến thức đã được trình bày trong các sách đã được công bố của mình trước đó.

Cuốn sách được trình bày thành ba phần:

Phần thứ nhất: Những vấn đề chung. Trong phần này, tác giả trình bày đối tượng, phương pháp nghiên cứu, lịch sử hình thành và phát triển của Tâm lí học quản lí (gồm hai chương). Trong phần này, trình bày sự hình thành và phát triển Tâm lí học quản lí ở nước ta từ thời kì tập trung bao cấp đến nay. Đây là những vấn đề hầu như chưa được đề cập trong các tài liệu. Chính vì vậy mà khi trình bày vấn đề này chúng tôi gặp những khó khăn nhất định.

Phần thứ hai: Tâm lí người lãnh đạo. Phần này chiếm tỉ lệ lớn nhất (gồm sáu chương) và cũng là phần quan trọng nhất của cuốn sách. Bởi lẽ, trong hoạt động quản lí, người lãnh đạo là chủ thể, là người quyết định sự thành bại của hoạt động quản lí. C. Mác đã từng chỉ ra: “Đối với người độc tấu thì anh ta tự điều khiển hành vi của mình, còn với một dàn nhạc thì cần có nhạc trưởng Không có nhạc trưởng thì dàn nhạc không thể hoạt động được, cũng như vậy không có người lãnh đạo thì tổ chức không vận hành được, không tồn tại và phát triển”. Chính vì vậy, từ buổi bình minh của loài người, khi xã hội của con người còn tồn tại dưới các hình thức sơ khai – các bộ tộc thì đã hình thành thủ lĩnh – người đứng đầu bộ tộc. Đó là người điều hành, tổ chức các hoạt động của bộ tộc. Khi xã hội phát triển càng cao thì vai trò của những người lãnh đạo càng trở nên quan trọng hơn.

Trong phần này, ngoài việc đề cập đến những vấn đề tâm lí cần thiết của người lãnh đạo, cuốn sách đã đề cập đến một số vấn đề còn ít được đề cập trong Tâm lí học quản lí ở nước ta hiện nay như: Khái niệm lãnh đạo, quản lí, các học thuyết về sự lãnh đạo, vấn đề quyền lực trong lãnh đạo, ê kíp lãnh đạo, những khó khăn tâm lí đối với người lãnh đạo là phụ nữ...

Phần thứ ba: Tâm lí người lao động và tổ chức. Phần này trình bày những vấn đề tâm lí của đối tượng quản lí. Ở đây cuốn sách trình bày một số vấn đề tâm lí cơ bản của những người lao động, của tổ chức. Về tâm lí người lao động, cuốn sách đã trình bày những khía cạnh tâm lí mà người lãnh đạo cần quan tâm nhất nhằm tập hợp và phát huy cao độ tiềm năng của người lao động trong quá trình tổ chức hoạt động của tập thể.

Người lãnh đạo, những người bị lãnh đạo và tổ chức là ba chủ thể của hoạt động quản lí. Ba chủ thể này (trong đó người lãnh đạo là chủ thể quan trọng nhất) luôn nằm trong quan hệ biện chứng với nhau. Chính vì vậy, trong hoạt động chung của tổ chức cần phải nhìn nhận mối tác động tương hỗ, biện chứng này theo kênh từ trên xuống dưới, từ dưới lên trên và các kênh ngang.

Hoạt động quản lí là hoạt động rất phức tạp. Việc nghiên cứu những vấn đề tâm lí của hoạt động quản lí là công việc khó khăn. Do vậy, những vấn đề được trình bày trong cuốn sách này không thể tránh khỏi những khiếm khuyết. Rất mong nhận được những lời góp ý của các nhà khoa học và bạn đọc. Chúng tôi xin trân trọng cảm ơn sự quan tâm và giúp đỡ này.

Tác giả