Giáo trình công nghệ phần mềm nâng cao

Ngay từ năm 1980, trong tạp chí Business Week, dòng tiêu đề "Phần mềm - lực điều khiển mới hay phần mềm đã bước vào một thời đại" đã đánh dấu chủ đề đáng quan tâm của các tạp chí, báo hiệu cho một cách hiểu mới về tâm quan trọng của phần mềm máy tính và đã đem đến những cơ hội và thách thức mới.

Công nghệ phần mềm (Software Technology) là tập hợp các kỹ thuật để tạo ra phần mềm. Công nghệ phần mềm được xem như là cơ sở tin học. Tích hợp thêm vào công nghệ phần mềm các khía cạnh khác như là các tiến trình sản xuất phần mềm theo quy tắc, kỷ luật và có bài bản, quản lý và đào tạo con người,... tạo nên miền khoa học rộng hơn, đó là kỹ nghệ phần mềm (Software Engineering). Kỹ nghệ phần mềm hay công trình học phần mềm không chỉ là việc tạo ra sản phẩm mà nó liên quan đến việc sản sinh ra sản phẩm một cách hiệu quả.

Đến nay, công nghệ phần mềm đã có sự tiến hóa nhanh chóng. Nhiều hướng phát triển đã nối tiếp nhau sinh ra và lan rộng, trong đó có thể kể ra như hướng cấu trúc, hướng đối tượng, hướng thành phần, hướng dịch vụ, điện toán - đám mây. Vì vậy, thử thách đối với kỹ sư phần mềm trở nên ngày càng cao để tạo ra phần mềm chất lượng cao, với những hạn chế về nguồn lực và phải tuân thủ một lịch trình định trước.

Tri thức về công nghệ phần mềm hay rộng hơn là kỹ nghệ phần mềm là một hành trang không thể thiếu của người làm công nghệ thông tin vi tính thực tiễn và lý luận khoa học tuyệt vời của nó. Cách tiếp cận hướng tới thực hành của những nhà khoa học đi trước như Pressman, Sommerville,... đang trưởng tồn và lan rộng.

Giáo trình này được soạn thảo nhằm mục đích cung cấp cho học viên cao học ngành công nghệ thông tin những kiến thức nâng cao về công nghệ phần mềm, bổ sung những kiến thức chuyên sâu hơn trong các giáo trình cơ sở mức đại học. Với những kiến thức mở rộng này, các học viên có thể nâng cao kiến thức cơ sở của mình, tăng kỹ năng thực hành làm phần mềm và ứng dụng công nghệ thông tin vào thực tiễn.

Giáo trình Công nghệ phần mềm nâng cao gồm 10 chương:

Chương 1 - Tổng quan về công nghệ phần mềm: trình bày về những nét chung nhất về công nghệ phần mềm.

Chương 2 - Tiến trình phát triển phần mềm: trình bày về các mô hình tiến trình phát triển phần mềm cũng như các hoạt động của tiến trình phát triển phần mềm.

Chương 3 - Đặc tả yêu cầu phần mềm và yêu cầu hệ thống: trình bảy về các tiến trình xác định yêu cầu và các đặc tả yêu cầu hệ thống cũng như phần mềm

Chương 4 - Đặc tả thiết kế: trình bày về công nghệ thiết kế các phương diện quan trọng như dữ liệu, cấu trúc chương trình, giao diện, mô-đun xử lý.

Chương 5 - Đặc tả thiết kế kiến trúc: trình bảy về các mô hình kiến trúc ứng dụng, một số phương pháp tạo kiến trúc tiêu biểu, tiến trình thiết kế kiến trúc hệ thống phần mềm, cách phân tích đặc tả yêu cầu phần mềm thành đặc tả kiến trúc phần mềm.

Chương 6 - Đặc tả kiến trúc một số hệ thống được thiết kế theo hướng hiện đại: trình bày về đặc tả kiến trúc của một số hệ thống được thiết kế theo hướng hiện đại như hướng phân tán, hướng đối tượng, hướng dịch vụ.

Chương 7 - Bảo đảm chất lượng phần mềm: trình bày về các vấn đề quan trọng trong việc đo chất lượng phần mềm.

Chương 8 - Kiểm thử phần mềm: trình bày về các mô hình chiến lược kiểm thử, các mức kiểm thử, các phương pháp và kỹ thuật kiểm thử, các phương án thiết kế ca kiểm thử, tiến trình kiểm thử cũng như các công cụ kiểm thử.

Chương 9 - Nâng cấp phần mềm: trình bày về các tiến trình nâng cấp phần mềm và tải kỹ nghệ.

Chương 10 - Công nghệ phần mềm hưởng dịch vụ: trình bày về hưởng tiếp cận, các thành phần, các tính chất của hệ thống có kiến trúc hướng dịch vụ, công nghệ dịch vụ, quy trình phát triển phần mềm bằng công nghệ hưởng dịch vụ.

Đối tượng thụ hưởng chính của giáo trình này là các học viên cao học ngành Công nghệ thông tin của Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông (CNTT&TT) thuộc Đại học Thái Nguyên.

Giáo trình này có thể dùng làm tài liệu học tập và tham khảo cho học viên cao học các chuyên ngành khác của công nghệ thông tin, cho nghiên cứu sinh về công nghệ thông tin, cho các giáo viên, các nhà nghiên cứu và tất cả những ai muốn đi sâu vào lĩnh vực công nghệ phần mềm.

Nhóm tác giả xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Trường Đại học CNTT&TT, Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi nhất để hoàn thành giáo trình này. Nhóm tác giả cũng xin chân thành cám ơn PGS.TSKH. Nguyễn Xuân Huy, PGS.TS. Đoàn Văn Ban, PGS.TS. Bùi Thế Hồng, PGS.TS. Đặng Thành Phu, TS. Dương Chính Cương và các bạn đồng nghiệp đã cho chúng tôi nhiều ý kiến quý báu để hoàn thiện giáo trình này.

Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng tham khảo các tài liệu trong ngoài nước, đúc rút kinh nghiệm từ nhiều năm tham gia các dự án và giảng dạy về công nghệ thông tin, giáo trình được biên soạn một cách cẩn trọng, công phu và tâm huyết, sửa chữa nhiều lần nhưng vẫn khó tránh khỏi những thiếu sót do tỉnh quá rộng và khó của vấn đề trình bảy. Chúng tôi chân thành mong đợi những nhận xét, ý kiến của các bạn đồng nghiệp, học viên và độc giả để giáo trình được hoàn thiện hơn.

Thư góp ý xin gửi về Phòng Đào tạo, Trưởng Đại học CNTT&TT, Đại học Thái Nguyên hoặc trực tiếp cho các tác giả theo địa chỉ: [email protected]

Xin trân trọng cảm ơn.

CÁC TÁC GIẢ