Chuẩn mực hóa và công thức hóa cấu trúc câu văn

Loài người sử dụng ngôn ngữ nhằm một mục đích là thông tin, nên ngôn ngữ là một, còn các sinh ngữ khác nhau của các dân tộc cũng chỉ nhằm thực hiện mục đích duy nhất ấy mà thôi. Cho nên, trong việc nghiên cứu ngôn ngữ, nếu chúng ta không xuất phát từ mục đích của nó, thì đi dễ dàng đặt ra những quy tắc, luật lệ bắt nguồn từ những suy nghĩ chủ quan của mình làm cho ngôn ngữ đi lệch khỏi mục đích của nó, và do đó, nó không còn là ngôn ngữ nữa.

Xuất phát từ mục đích thông tin của ngôn ngữ, các vấn đề trong cuốn sách này đều liên quan hữu cơ với nhau, nhưng mỗi vấn đề đều có tầm quan trọng riêng của nó, nên chúng tội phản chia chúng ra làm 5 chương như sau:

- Ở chương I, chúng tôi chứng minh rằng cau văn luôn luôn phải gồm có 3 thành phần chủ yếu, vì cấu trúc của một thông báo tối thiểu gồm có 3 thành phần chủ yếu. Nói một cách khác, có đầy đủ 3 thành phần thì mới thiết lập nên được một thông báo tối thiểu nên cậu cũng phải gồm có ba thành phần chủ yếu thì mới đạt được một mục đích thông báo tới thiểu. Cho nên, chúng ta có sự tương ứng 1-1 giữa mục đích thông báo tối thiểu và câu văn tối thiểu trong ngôn ngữ.

Chúng tôi gọi câu văn tối thiểu ấy là câu văn hạt nhân trong ngôn ngữ. Câu văn hạt nhân ấy tồn tại dưới năm dạng khác nhau với ba thành phần chủ yếu trong mỗi dạng. Nó là nền tảng của sự chuẩn mực hoá và công thức hoả cấu trúc câu, của sự chính xác hoá vị trí các dấu trong câu, và của phương pháp tháo, lắp cậu.

- Ở chương II, khác hẳn với quan niệm từ trước tới nay, chúng tôi chứng minh rằng bổ ngữ giữ vai trò quan trọng nhất trong câu. Nó là quan trọng nhất, vì nó phục vụ đắc lực nhất cho mục đích thông tin của ngôn ngữ. Và, vì nó phục vụ đắc lực nhất cho mục đích thông tin, nên thường nó có số lượng áp đảo trong câu. Không biết dùng bổ ngữ hoặc coi nhẹ nó, thì khó mà tránh được câu què, câu cụt. Những áng văn hay, những ý thơ đẹp đã in sâu vào trái tim và khối óc con người bằng những bổ ngữ được dùng một cách thích hợp nhất với cảnh tình của người trong cuộc. Biết bao nét tranh sinh động, tuyệt mỹ cũng chỉ đã căn cứ chủ yếu vào những bổ ngữ giàu hình ảnh trong các câu văn, câu thơ mà thôi. Cho nên muốn viết văn đúng, văn hay, thì không nên coi thường bổ ngữ.

- Ở chương III, chúng tôi trình bày về sự chuẩn mực hoa và công thức hoá cấu trúc câu văn trong ngôn ngữ giúp chúng ta xác định được câu nào là đúng, câu nào là sai, tránh được câu què, câu cụt. Sự chuẩn mực hóa và công thức hoá này còn tạo ra sự tương ứng giữa cấu trúc và nội dung câu, nhằm giảm nhẹ sự đầu tư trí tuệ và thời gian vào việc học tập, nghiên cứu, giảng dậy, phiên dịch tiếng mẹ đẻ và tiếng nước ngoài. Phương pháp tháo lắp câu của chúng tôi cũng đã được thiết lập lên từ đấy. Công thức hoa cấu trúc câu văn cũng là một vấn đề đang được một số nhà khoa học trên thế giới ngày nay trù tính đến.

- Ở chương IV, cách dùng các dấu câu với những quy tắc mới được thiết lập nên trên nền tảng của những nguyên lý cấu tạo của câu văn hạt nhân tồn tại dưới 5 dạng khác nhau với 3 thành phần chủ yếu trong mỗi dạng, và cấu trúc câu ở các dạng khác nhau như đã trình bầy ở chương III, đã tạo ra những cơ sở khoa học cụ thể cho việc dùng các dấu câu đúng chỗ của chúng, tránh dùng một cách tuỳ tiện có thể gây nên những sự hiểu lầm đáng tiếc.

- Phương pháp tháo, lắp câu được trình bầy ở chương V. Với phương pháp này, các thành phần cấu tạo nên câu văn được coi như các bộ phận của một chiếc máy mà người thợ có thể tháo và lắp một cách dễ dàng. Trong quá trình tháo, lắp, chúng ta có thể điều chỉnh lại câu bằng cách thêm những gì xét ra còn thiếu, gạt ra những gì không thích hợp và xác định lại vị trí các dấu đã dùng đối với các thành phần khác nhau trong câu. Phương pháp này đã đưa lại những kết quả rất khả quan. Nó làm cho giờ giảng dạy ngữ pháp, ngữ văn đã không khô khan mà lại rất phong phú, sinh động, thầy và trò đều có thể góp ý kiến của mình để đánh giá lại nội dung cũng như cấu trúc câu văn, đồng thời thấy được cái hay, cái dở trong cách viết của tác giả.

Công trình này của chúng tôi đã được khởi thảo từ năm 1947 và đã được sơ lược báo cáo những năm 1962 và 1965. Nó cũng đã được trích đăng ở Tạp chí Thông tin khoa học và xã hội (số 11/84 và các số 3,6,8/85) ở báo Tổ quốc (số 3/85). Nhưng cũng chỉ gần đây, nó mới được hoàn chỉnh và nâng cao thêm.

Tác giả 

HÀ HUY THÁI