Bảo tồn và trùng tu các di tích kiến trúc

Tập sách "Bảo tồn và trùng tu các di tích kiến trúc" được biên soạn dựa trên cơ sở các bài giảng của tác giả về môn học Trùng tu đối với sinh viên ở bậc Đại học và Cao học trong hơn 10 năm qua. Việc chỉnh lý lại để xuất bản và phát hành rộng rãi tập sách nhằm đáp ứng một phần nhu cầu ngày càng cao của môn học này, đồng thời để cung cấp những tư liệu cần thiết cho các độc giả đang quan tâm đến công tác bảo tồn và trùng tu các di sản kiến trúc.

Bảo tồn trùng tu các di tích kiến trúc là môn khoa học hiện đại. Trên thế giới, đặc biệt ở các nước tiên tiến, cho đến nay họ đã xây dựng được một lý thuyết tương đối hoàn chỉnh và đã thu được khá nhiều kinh nghiệm thông qua công tác bảo tồn các di tích lịch sử và văn hóa. Giới kiến trúc sư và các chuyên gia kỹ thuật đã tổng kết được những nguyên tắc chung về trùng tu các di tích thể hiện trong hai bản Hiến chương Athena năm 1931 và Hiến chương Vønidd năm 1964. Cho đến nay, những nguyên tắc cơ bản trong các bản Hiến chương ấy vẫn còn giữ nguyên giá trị mặc đầu công tác trùng tu di tích kiến trúc đòi hỏi phải luôn luôn có những khám phá mới. Đó là những nguyên tắc được đúc kết qua kinh nghiệm thực tiễn trùng tu các di tích kiến trúc có chất liệu đá là chủ yếu và được tiến hành vào những thập niên cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX khi công tác trùng tu diễn ra khá sôi nổi ở khắp châu Âu, đặc biệt là ở Hy Lạp, Italia và Pháp. Từ đó cũng hình thành nên những trường phái trùng tu khảo cổ học mà ngày nay các nước khác trên thế giới trong đó có Việt Nam đang áp dụng.

Tuy nhiên chúng ta đều biết rằng đa phần các di tích kiến trúc còn lại trên đất nước ta chủ yếu là kiến trúc gỗ của người Việt, còn lại một số ít là kiến trúc gạch đá của người Chăm. Vì thế vấn đề trùng tu khoa học di tích kiến trúc gỗ là một công việc còn quá mới mẻ đối với chúng ta, đòi hỏi việc áp dụng những nguyên tắc trong Hiến chương cần phải có sự nghiên cứu cho phù hợp. Đó cũng là điều tất yếu vì bản chất công tác trùng tu đòi hỏi phải như thế bởi lẽ không có di tích nào lại giống di tích nào. Công tác trùng tu khoa học được thực hiện trên đất nước ta đến nay đã có những thành công đáng kể. Tuy nhiên do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan như hoàn cảnh kinh tế, trình độ chuyên gia, kỹ thuật v.v... công tác trùng tu vẫn chưa đáp ứng được so với yêu cầu bảo quản di tích. Việc tổng kết còn đang trong thời kỳ vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Chính vì thế, những nguyên tắc trùng tu được nêu lên trong sách chủ yếu là những nguyên lý trùng tu theo trường phái khảo cổ học phương Tây, nên các độc giả hãy xem đây là những nguyên lý cơ bản mà thôi.

Trong quá trình biên soạn tập sách, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của Giáo sư Lâm Bình Tường nguyên là Cục trưởng Cục bảo tồn bảo tàng Bộ Văn hóa. Giáo sư đã nhiều năm hỗ trợ công tác giảng dạy môn bảo tồn trùng tu ở trường Đại học Kiến trúc TP. Hồ Chí Minh, và cũng là người cung cấp cho chúng tôi những tài liệu vô cùng quí giá làm cơ sở cho việc biên soạn tập sách này.

Tài liệu cũng được biên soạn dựa trên nội dung căn bản của công trình nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước KC11-04 của PGS-TS-KTS Nguyễn Bá Đang, trước đây là giám đốc Trung tâm nghiên cứu kiến trúc trường Đại học Kiến Trúc Hà Nội, (nay là Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu kiến trúc - Bộ Xây dựng) chủ trì.

Nhân đây cho phép tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến hai tác giả nói trên cùng các tác giả trong và ngoài nước và cũng xin thành thật xin lỗi về những khiếm khuyết còn để lại trong cuốn sách này, đồng thời rất hoan nghênh việc đóng góp xây dựng của độc giả nhằm làm cho cuốn sách được hoàn thiện hơn.

TP. HỒ CHÍ MINH 2002