Các em học sinh thân mến!
Sau 12 năm ngồi trên ghế nhà trường, các kì thi quốc gia (tốt nghiệp, tuyến sinh...) có ý nghĩa vô cùng quan trọng bởi kết quả của các kĩ thì ấy là tiến để cần thiết để các em có thể bước ra cuộc đời rộng lớn.
Nếu như các môn khoa học tự nhiên (và nói chung là với mọi môn học khác) kết quả của một bài thì chủ yếu được đánh giá ở phương diện nội dung kiến thức thì đối với môn Ngữ văn, do những đặc trưng riêng của bộ môn, điểm hái thì môn Ngữ Văn phải là kết quả tổng hợp của cả ba yếu tố sau:
- Nội dung kiến thức. Yêu cầu cơ bản về nội dung kiến thức bài văn là phải đúng ý và đủ ý. Đúng ý nghĩa là nội dung kiến thức phải chuẩn, chính xác, không sai. Đủ ý nghĩa là các khía cạnh của nội dung kiến thức nêu ra phải sao cho đảm bảo vừa đủ, nhất thiết không được thiếu mà cũng không cần thiết phải thừa
Diễn đạt. Yêu cầu chính về diễn đạt là những nội dung kiến thức phải được trình bày một cách rõ ràng, mạch lạc, và cao hơn nữa là đạt tới sự trong sáng, hàm súc. Các ý phải được sắp xếp theo một trình tự đảm bảo lô-gích hợp lí và thể hiện sự lập luận chặt chẽ. Đây chính là đặc trưng của môn Ngữ văn và cũng là chỗ yếu nhất của số đông học sinh trong nhà trường hiện nay. Cùng một nội dung kiến thức nhưng nếu diễn đạt không tốt sẽ dẫn đến những ý hoàn toàn sai lạc so với đáp án, thậm chí chỉ cần sai một từ thì câu văn cũng đã bị tôi nghĩa, lủng củng hoặc không còn sự chính xác, rõ ràng nữa. Nhiều em sau khi thì cứ tưởng bài văn của mình diễm sẽ cao vì kiến thức tốt, đúng với các ý chính nêu trong đáp án nhưng đến khi công bố kết quả, thực tế lại trái ngược hẳn. Nguyên nhân chính là do diễn đạt không tốt.
Hình thức trình bày. Thuộc phạm trù hình thức này bao gồm các quy định về chữ viết và cách thức trình bày như: không được sai chính tả (việt hơi, viết các phụ âm, nguyên âm, ván...), không được tuỳ tiện viết tất hay dùng kí hiệu trong bài làm, thể thức bài làm của mỗi câu hỏi phải có đầy đủ ba phần (mở, thân, kết), bài làm phải có sự phân đoạn, tách ý cô ràng, hết mỗi ý lớn phải xuống dòng và phải viết lùi vào một chữ v.v.. Nhưng điều tưởng như rất vụn vật, tỉ mỉ này nhưng thật ra lại có ảnh xưởng không nhỏ tới kết quả chung của bài thi. Một bài làm văn chữ qua xấu, chữ viết khó đọc, hoặc trình bày không đúng quy cách, cầu thả... sở tạo ra ấn tượng xấu, gây phản cảm đôi với cán bộ chấm thi và chắc chắn bài thi ấy sẽ bị điểm thấp, ngay cả trong trường hợp nơi dung kiến thức có thể chấp nhận được.
Để giúp cho các em có một cẩm nang học tập và ôn luyện chuẩn bị cho kì thi tốt nghiệp phổ thông và thi vào đại học, cao đẳng mên Ngữ văn; nhằm bồi dưỡng, bổ sung, hoàn thiện, nâng cao khả năng làm bài thi về cả ba phương diện: kiến thức, kĩ năng diễn đạt và trình bày một bài làm văn, chúng tôi cho xuất bản cuốn sách: "Hướng dẫn giải các kiểu, dạng đề thi quốc gia môn Ngữ văn"
Cuốn sách gồm 4 phần:
Phần thứ Nhất: Cấu trúc đề thi & Phạm vi chương trình kiến thức môn Ngữ Văn. Bắt đầu từ năm học 2008 - 2009 trở đi, cấu trúc để thi, cơ cấu các khung kiến thức và kĩ năng trong các đề thi và phạm vi kiến thức trong chương trình của môn Ngữ Văn có những thay đổi lớn so với các năm trước đây. Vì thế, để giúp các em học sinh khỏi lãng phí công sức và định hướng trúng ngay từ khâu ôn luyện, phần này cập nhật nội dung các văn bản pháp quy mới nhất của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định về các vấn đề trên, áp dụng cho các năm học từ kì thi quốc gia năm 2009 trở đi. Đó là: Trích yếu Công văn số 9550/BGDĐT-KTKĐCLGD, ngày 13/10/2009 của Bộ Giáo dục và Đào tạo và Tài liệu hướng dẫn của Cục khảo thí và kiểm định chất lượng, Bộ Giáo dục và Đào tạo về: "Cấu trúc để thi môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Ngoại ngữ - dùng để ôn thi tốt nghiệp THPT và thi tuyển sinh đại học, cao đẳng" - NXB Giáo dục, Hà Nội, 2009).
Phần thứ Hai: Các kiểu, dạng để thi thường gặp và phương pháp làm bài. Phần này chỉ ra các kiểu, dạng để thi của môn Ngữ Văn, các biến thể của chúng biểu hiện cụ thể dưới các cách diễn đạt khác nhau và phân tích lí do xuất hiện cũng như yêu cầu của các kiểu dạng để nói trên. Chúng tôi cũng nêu lên một số điểm cơ bản về phương pháp chung cũng như phương pháp làm bài cụ thể đối với từng kiểu dạng đề thi. Qua đó, giúp các em có thể chủ động tiếp cận, xử lí và định hướng giải quyết tốt đối với các dạng đế, kiểu đề, các cách diễn đạt đề bài của môn thi văn thường gặp phải trong các kì thi.
Phần thứ Ba: Trọng tâm kiến thức & Hướng dẫn giải các để thi quốc gia. Phần này trình bày những kiến thức cốt lõi nằm trong phạm vi chương trình đã được Bộ quy định về Văn học Việt Nam, Văn học nước ngoài và nội dung Nghị luận xã hội. Phần Văn học Việt Nam gồm có 2 bài khái quát giai đoạn văn học, 5 tác giả và 30 tác phẩm thuộc dòng Văn học Việt Nam hiện đại trong chương trình Ngữ văn lớp 11, 12 ở cả Chương trình chuẩn và Chương trình nâng cao. Trật tự sắp xếp các mô run kiến thức là: Bài khái quát giai đoạn văn học - Tác giả - Tác phản. Thứ tự từng bài, từng tác giả, tác phẩm trong mỗi mô-dun tuân theo thứ tự sắp xếp của Sách giáo khoa phổ thông hiện hành. Cuối mỗi phải trình bày kiến thức về giai đoạn văn học, tác giả, tác phẩm, chúng tôi gởi thiệu những đề thi cơ bản, kèm theo hướng dẫn định hướng vẫn tất về đẹp án cho từng câu để giúp các em dễ nhớ, dễ học và có thể vận dụn, đúng hướng khi làm bài. Riêng đối với phần nội dung Nghị luận xã hội, lo đây là loại kiến thức hết sức phong phú và rộng lớn, các để thì cũng vậy, rất chó có thể đoán định trước được, vì thế ở phần này, chúng tôi chỉ giới hiệt một số bài nghị luận xã hội và đưa ra một số đề thi có tính chất vì dụ ở làn mẫu, hy vọng giúp các em có thể hình dung và định hướng trong quá rìnì học tập, ôn luyện đồi với kiểu, dạng đề thi này.
Phần thứ Tư: Phụ lục. Giới thiệu các đề thi & đáp án trong các kì thi quốc gia của Bộ GD&ĐT từ năm học 2001 - 2002 đến nay Mặc dù theo quy định mới của Bộ, các đề thi sẽ có nhiều thay đổi về phạt vi kiến thức, dung lượng của mỗi câu hỏi nhưng hy vọng rằng việc cập nhật những tham khảo thực tế này vẫn có thể ít nhiều hữu ích cho các m trong quá trình học tập, ôn luyện.
Cuốn sách là sự kế thừa, tiếp thu tinh hoa tri thức nghiên cứu ngữ văn rong nhà trường của các bậc thức giả đã từng được công bố trên nhiều tài lậu; đồng thời cũng là những kinh nghiệm, kết quả nghiên cứu được tích luy qua thực tiễn giảng dạy, ôn luyện thi môn Ngữ văn cho đối tượng các em học ỉnh các lớp cuối cấp học phổ thông, kinh nghiệm đã từng nhiều năm ra để tỉ tuyển sinh đại học - cao đẳng của chính tác giả trong thời gian hơn hai mươi năm qua. Do vậy, chúng tôi tin tưởng và hi vọng rằng, các em sẽ có trong tay một tài liệu tham khảo và học tập bổ ích.
Nhân dịp này, chúng tôi cũng xin trân trọng cảm ơn đối với các nhà kho họ Ngữ văn, các tác giả đi trước và mong nhận được sự góp ý chân thành của các em học sinh, các thầy cô giáo và đồng nghiệp gần xa.
Hà Nội tháng 3 năm 2009
PGS. TS. Nguyễn Trọng Khánh