Bách khoa tri thức phổ thông

Nắm bắt được nguồn thông tin hoặc các đơn vị kiến thức trong cuộc sống hiện đại ngày càng là nhu cầu cần thiết, sở hữu và biết cách khai thác chúng lại là điều cần thiết hơn. Loại hình Bách Khoa Tri Thức ra đời không ngoài mục đích đem đến sự tiện lợi và hữu ích cho nhiều đối tượng độc giả, giải quyết phần lớn nhu cầu tìm hiểu và sở hữu tri thức. Truyền thống thu thập và hệ thống hóa các đơn vị kiến thức thuộc nhiều lĩnh vực còn là sự ghi dấu tiến trình văn minh của loài người. Về Từ nguyên, Bách Khoa Toàn Thư - encyclopedia - có xuất xứ từ tiếng Hy Lạp cổ, được ghép bởi từ enkyklos mang ý nghĩa là phổ thông hoặc các phương diện, và từ paideia mang ý nghĩa giáo dục hoặc tri thức, từ ghép enkyklopaideia hàm ý giáo dục phổ thông hoặc giáo dục toàn diện hoặc hệ thống tri thức hoàn chỉnh.

Bách Khoa Toàn Thư được đặt tên cho sách lần đầu tiên do học giả người Đức Paul Scalich vào năm 1559, bộ sách của ông mang tên Thần thánh và thể tục khoa học tri thức bách khoa toàn thư. Tiền thân của Bách khoa toàn thư thật ra đã bắt nguồn từ thời Hy Lạp cổ đại. Platon (427-347 tr. CN) và Aristotles (384-322 tr. CN), thông qua việc giảng dạy, đã ghi chép và hệ thống hóa các tri thức trước họ và đương thời, làm thành những công trình tri thức bách khoa với mục đích giáo dục toàn diện. Học giả La Mã Marcus Terentius Varro (116-27 tr. CN) đã viết 600 quyển gồm 74 bộ sách bao quát các đề tài tự nhiên và xã hội, trong số ấy “Chín bộ sách tinh yếu để học tập” và “Cổ tích sự vật thánh thần và thế tục" mang đậm tính chất Bách Khoa Toàn Thư. Trung Quốc cũng là nơi có truyền thống biên soạn Bách Khoa Toàn Thư, cách đây gần 2.000 năm, sách Loại thư - hình thức bách khoa thư phân loại - đã xuất hiện, khác với phương Tây, Loại thư Trung Quốc về cơ bản thu thập và biên tập lại các điều mục trọng yếu trong kho tàng văn hiến. Năm 220, Ngụy Văn Đế chủ trì biên soạn sách Hoàng Lãm (sách này nay không còn), bộ Loại thư có quy mô lớn còn nguyên vẹn đến nay là Nghệ văn loại tụ do Âu Dương Tuân và các cộng sự làm theo chỉ dụ của Đường Cao Tổ, hoàn thành năm 642, toàn thư gồm 100 quyển, phân làm 48 bộ (môn loại). Theo dòng lịch sử của xã hội loài người, tri thức về các lĩnh vực ngày càng nhiều thêm, các ngành khoa học kỹ thuật phát sinh và phát triển, các vấn đề xã hội, văn hóa ngày càng chồng chất phức tạp. Bách Khoa Toàn Thư dần về sau phải thêm tính năng chuẩn hóa các kiến thức, văn từ phải đạt đến chỗ hàm súc giản minh. Ở các nước tiên tiến, Bách Khoa Toàn Thư được biên soạn qua thời gian lâu dài, được bổ sung hiệu chỉnh hằng năm, với đội ngũ chuyên gia có khi đến số nghìn, chúng trở thành loại công cụ chuẩn mực và cần thiết. Bách Khoa Toàn Thư của các nước như Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Tây Ban Nha, Trung Quốc.. là những bộ sách công cụ không thể thiếu đối với những người đam mê học hỏi và thích tìm hiểu, nghiên cứu.

Bách khoa tri thức phổ thông trong tay các bạn đã hình thành từ nhiều năm qua, được chúng tôi tổ chức biên soạn trên tinh thần vừa làm vừa học. Như các bạn đã biết, kiến thức vốn không bờ bến, chỉ việc lựa chọn và khái quát các vấn đề đã là điều phải phân vân, nguyên tắc chủ đạo của Bách khoa tri thức phổ thông là bố cục phân môn (hoặc lĩnh vực) và trong từng mục cố gắng miêu thuật cụ thể hoặc khái quát vấn đề để bạn đọc dễ tiếp nhận. Đối với các lĩnh vực khoa học kỹ thuật, tự nhiên và xã hội trên thế giới, chúng tôi tuyển chọn và lược dịch từ các Bách khoa toàn thư hoặc Bách khoa chuyên ngành của các nước. Đối với các vấn đề trong nước, chúng tôi tổng thuật hoặc chọn lọc từ các công trình nghiên cứu chuyên môn đã in hoặc chưa in thành sách. Với phương châm “khái quát, toàn diện, phổ thông", hi vọng Bách khoa tri thức phổ thông sẽ đem đến cho bạn đọc những điều bổ ích trong cuộc sống hàng ngày, những hứng thú trong đời sống tinh thần và kích thích khả năng tìm hiểu sáng tạo.

Trong điều kiện hạn hẹp – cả về thời gian và nhân lực – nhóm biên soạn Bách khoa tri thức phổ thông chọn phương cách bổ sung và hiệu chỉnh theo từng năm xuất bản, vì vậy việc nhận được ý kiến đóng góp của bạn đọc và sự cộng tác của các nhà nghiên cứu là điều chúng tôi luôn mong mỏi.

Trong quá trình biên soạn, chúng tôi có sử dụng công trình của một số tác giả mà chưa có điều kiện liên lạc, xin bày tỏ lòng tri ân và mong được gặp gỡ để trao đổi.

BAN BIÊN TẬP BÁCH KHOA TRI THỨC PHỔ THÔNG