Vùng biên ải

Vùng biên ải là cuốn tiểu thuyết tiếp theo Đồng bạc trắng hoa xòe của nhà văn Ma Văn Kháng. Hai tác phẩm kế tiếp nhau phản ánh những chặng đường lịch sử khác nhau của đồng bào dân tộc Mông vùng biên giới Việt - Trung trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp.

Kế tiếp Đồng bạc trắng hoa xòe, Vùng biên ải đề cập đến một vấn đề mới: Thổ phỉ và Cuộc chiến tranh tiễu phỉ. Tác phẩm bề bộn những sự kiện bao quát một hiện thực hết sức phong phú, phức tạp, có khi tới mức hỗn loạn, rối ren của dân tộc Hmông vùng biên giới Lào Cai. Cuộc sống mới chưa ổn định, trong khi đó, nào Pháp, nào Tàu Tưởng, cùng với bọn thổ ty cố kết với nhau gieo rắc nọc độc thổ phỉ gây nên những cuộc phân hóa, những xung đột dữ dội trên mảnh đất này.

Viết Vùng biên ải, Ma Văn Kháng đã tập trung phản ánh những người dân Hmông hàng ngàn năm sống trong tăm tối, với cái tâm lý cuồng tín về dòng họ, về dân tộc, bị kẻ thù dụ dỗ, mua chuộc, lôi kéo, dọa nạt, cưỡng chế đã nổi loạn, trở thành nạn nhân, và một phần trong số họ bị biến thành tội nhân, gây nên những khổ đau cho đồng loại. Những định kiến cùng với ý thức bảo thủ, hẹp hòi về dòng họ đã hạn chế tầm nhìn của người dân miền núi, khiến họ mơ hồ, lẫn lộn giữa phải trái, xấu tốt, trắng đen, giữa ma quỷ và người, giữa cách mạng và phản cách mạng. Cái khó khăn, phức tạp của cuộc chiến tranh tiễu phỉ ở chính chỗ đó. Trong tình hình ấy, cuộc chiến tranh này với phương châm chỉ đánh tan, chứ không đánh tiêu diệt bao giờ cũng phải gắn liền với nhiệm vụ kiên trì giáo dục, giác ngộ cho quần chúng thoát khỏi tình trạng mê muội kéo dài. Cách nhìn thổ phỉ và cuộc chiến tranh tiễu phỉ như thế đã chi phối ý đồ nghệ thuật của Ma Văn Kháng khi viết Vùng biên ải.