Văn học Việt Nam và Nhật Bản khởi đi từ những nền văn hóa bản địa, đến đầu Công nguyên bắt đầu quá trình gia nhập khu vực văn hóa Đông Á (còn gọi là khu vực văn hóa chữ Hán) và sau đó trở thành những nền văn học tiêu biểu thuộc hệ hình Đông Á. Trong quá trình ấy văn học Việt Nam và Nhật Bản có những mối liên hệ rất mật thiết; đồng thời cũng có nhiều điểm tương đồng thú vị về tư tưởng và tình cảm; về quá trình hình thành và phát triển ngôn ngữ, thể loại văn học; quá trình hiện đại hóa văn học dân tộc... Bên cạnh đó văn học mỗi nước lại có những đặc sắc riêng. Những mối liên hệ ấy, những điểm tương đồng và dị biệt ấy sẽ được thấy rõ ràng hơn nếu đặt trong mối quan hệ rộng lớn với các nước khác trong khu vực: Trung Quốc, Hàn Quốc/ Triều Tiên. Việc nghiên cứu so sánh văn học Việt Nam và Nhật Bản trong bối cảnh Đông Á Á k không chỉ có ý nghĩa khoa học mà nó còn góp phần tạo ra sự hiểu biết và cảm thông giữa Việt Nam, Nhật Bản và các nước trong khu vực.
Từ yêu cầu ấy, tháng 12 năm 2011, Khoa Văn học và Ngôn ngữ (Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia TP. HCM) với sự tài trợ của Japan Foundation đã tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế Văn học Việt Nam và Nhật Bản trong bối cảnh Đông Á (Vietnamese and Japanese Literature Viewed from an East Asian Perspective/日本とベトナム文学 - 東アジアの視点から). Hội thảo đã nhận được hơn 80 tham luận của các nhà nghiên cứu từ những trường đại học, những viện nghiên cứu của Nhật Bản, Hoa Kỳ, Trung Quốc, lãnh thổ Đài Loan và nhiều nhất là Việt Nam. Những trường đại học và viện nghiên cứu trong nước là Viện Văn học, Viện Hán Nôm và các trường đại học lớn ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Huế, Đà Lạt, Cần Thơ, An Giang... Các bài viết đi sâu vào nghiên cứu các tác giả, tác phẩm cổ điển và hiện đại trong mối liên hệ với khu vực Đông Á: Cổ sự ký, Nhật Bản thư kỷ, Truyện Genji, Kim tích vật ngữ, Bách nhân nhật thủ, thơ haiku, tanka, tác phẩm của Shimazaki Toson, Dazai Osamu, Kawabata Yasunari, Oe Kenzaburo, Komatsu Kiyoshi... của Nhật Bản; Thiền uyển tập anh, Nhật Bản kiến văn lục, tác phẩm của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, vấn để Quốc học... của Việt Nam. Nhiều bài đi vào nghiên cứu so sánh thơ haiku với thơ lục bát, thơ senryu với ca dao, tác phẩm Nguyễn Du với Bakin, Fukuzawa Yukichi với Nguyễn Trường Tộ, Akutagawa với Nguyễn Tuân... Có thể nói chưa bao giờ văn học Việt Nam và Nhật Bản được nghiên cứu so sánh tập trung và chuyên sâu như thế.
Từ thành quả đó, Khoa Văn học và Ngôn ngữ đã quyết định tập hợp các bài viết nói trên lại, tuyển chọn thành kỷ yếu. Ban Biên tập có chín người: PGS. Đoàn Lê Giang (ĐH KHXH&NV TP. HCM, Trưởng ban), GS. Chen Yi-yuan (ĐH Cheng-kung, Đài Loan), GS. Karen Thornber (Đại học Harvard, Hoa Kỳ), GS. Kawaguchi Kenichi (ĐH Ngoại ngữ Tokyo), GS. Huỳnh Như Phương, TS. Nguyễn Nam, PGS. Nguyễn Tiến Lực, nhà nghiên cứu Nhật Chiêu, PGS. Trần Thị Phương Phương (ĐH KHXH&NV TP.HCM) và TS. Trần Hải Yến (Viện Văn học). Trong đó PGS. Đoàn Lê Giang, nhà nghiên cứu Nhật Chiêu, PGS. Trần Thị Phương Phương đã có công xây dụng để tài, tổ chức dịch và biên tập bản thảo. Vì số trang có hạn nên Ban Biên tập chỉ có thể sử dụng được khoảng 2/3 những tham luận gửi đến, đó là những bài sát với chủ để và chất lượng khoa học đạt đến yêu cầu nhất định. Ban Biên tập chủ yếu chỉ làm công việc kỹ thuật và sửa chữa nhỏ, còn nội dung khoa học hoàn toàn do tác giả chịu trách nhiệm.
Tập sách này ra đời, chúng tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng đến Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản (The Japan Foundation), cơ quan đã tài - trợ cho Hội thảo, đồng thời cũng tài trợ cho việc xuất bản tập sách này. Xin trân trọng cảm ơn Tổng Lãnh sự quán Nhật Bản tại TP. HCM và cá nhân ông Tổng Lãnh sự Hida Harumitsu, Trung tâm Giao lưu Văn hoá Nhật Bản tại Việt Nam đã hết lòng ủng hộ cho Hội thảo. Chúng tôi cũng trân trọng cảm ơn Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia TP. HCM và cá nhân ông Hiệu trưởng: PGS. TS Võ Văn Sen đã giúp cho Hội thảo thành công tốt đẹp. Đặc biệt xin gửi lời cảm ơn đến quý vị giáo sư, các nhà nghiên cứu đã đóng góp tham luận cho tập sách này. Cuối cùng xin cảm ơn Nhà xuất bản Văn hóa - Văn nghệ TP. HCM đã hoàn tất những khâu cuối cùng để đưa tập sách này đến tay bạn đọc.
TP. Hồ Chí Minh, tháng 11 năm 2013
Ban Biên tập