Văn hóa ẩm thực của người Tu Dí (Huyện Mường Khương - Tỉnh Lào Cai)

Dân tộc Tu Dí là một trong những dân tộc thiểu số ít người của Việt Nam, cư trú duy nhất ở huyện Mường Khương tinh Lào Cai. Theo thống kê 2009, huyện Mường Khương người Bố Y phân bố ở 6 xã với 26 làng, trong đó chỉ tập trung ở 7 làng có trên 10 hộ, làng có sộ hộ đông nhất là Ma Lù Thị trấn Mường Khương và Sín Chải, Lao Hầu xã Thanh Bình. Mặc dù bị mai một về tiếng nói nhưng họ vẫn giữ được văn hóa truyền thống của tộc người thể hiện ở phong tục tập quản theo chu kỳ đời người và văn hóa ẩm thực.

Văn hóa ẩm thực dân tộc Tu Di ở Lào Cai là tác phẩm đầu tiên giới thiệu một cách toàn diện và sâu sắc về các món ăn truyền thống, các loại bánh trái đặc sản... của người Tu Dí, các phương pháp chế biến món ăn và những nét đẹp của văn hóa ứng xử trong ăn uống.

Gạo tẻ và ngô là hai loại lương thực chính của họ, gạo nếp chủ yếu làm xôi tám màu, cơm lam dâng cúng dịp lễ tết. Truyền thống của người Tu Dí ăn mèn mén, gạo đồ và cơm độn ngô. Một ngày họ ăn hai bữa chính là bữa sáng và bữa tối, bữa trưa là bữa phụ, cơ cấu món ăn gồm cơm + rau + nước chấm + ớt + thức ăn mặn (không thường xuyên) và rượu (rượu ngô, rượu mía)... Tập quán của người Tu Dí không bao giờ ăn thịt những con vật: trâu, ngựa, chó; đặc biệt thầy cúng càng kiêng kỵ, do đó, thực phẩm chính trong các món ăn của họ là thịt lợn và thịt gà (kiêng gà trắng dùng trong tang lễ). Màu đỏ là màu ưa chuộng trong chế biến món ăn vào những dịp trọng đại như đám cưới (món thịt dài và thịt vuông), trong nghi lễ vào nhà mới... thể hiện sự may mắn, tài lộc đến với gia đình. Người Bố Y ưa chuộng mùi thơm trong khi chế biến món ăn nên họ sử dụng rất nhiều phụ gia, gia vị chính vì thế gia đình nào cũng có mảnh vườn nhỏ ngay cạnh nhà trồng rất nhiều các loại rau thơm. Với tập quán sử dụng nhiều muối (ưa dùng vị mặn) và chế biến nhiều loại thức ăn lên men như: tương ớt, đậu xị, đậu phụ như, dưa cải cay muối... đây là vừa là thức ăn vừa là nước chấm, đồ ăn kèm không thể thiếu trong bữa ăn hằng ngày của họ và họ sử dụng quanh năm. Người Bố Y không chỉ có kinh nghiệm sử dụng màu sắc, mùi vị, nguyên liệu chế biến với nhiều phương pháp phù hợp tạo ra các món ăn ngon, độc đáo mà họ biết cách chế biến món ăn có tác dụng chữa bệnh cho người già, trẻ em và phụ nữ.

Người Bố Y luôn hiếu khách nên khi gia đình ăn cơm họ không bao giờ đóng cửa để mời khách xa gần đến thưởng thức nét độc đáo, riêng biệt và giàu bản sắc thông qua các món ăn ngon của họ.