Sư phạm tương tác một tiếp cận khoa học thần kinh về học và dạy

Giáo dục luôn là mối bận tâm hàng đầu của tất cả mọi người không phân biệt dân tộc, thế hệ hay vị trí xã hội. Một trong những văn đế nói cộm luôn được đặt ra đó là chất lượng dạy và học. Nói cách khác làm thế nào để người học tiếp thu nội dung giáo dục một cách hiệu quả nhất. Từ trước đến nay, các nhà sư phạm, cũng như các nhà quản lý giáo dục thường quan tâm đến các câu hỏi : Dạy cho ai ? Dạy cái gì ? Dạy để làm gì ? Dạy như thế nào ? thực ra, câu hỏi đầu tiên cần quan tâm phải là "Người học học như thế nào ?". Các nhà khoa học, các chuyên gia lí luận dạy học hiện đại đã nghiên cứu để tìm câu trả lời thỏa đáng, đưa ra một triết lý dạy học dựa trên sự khám phá của khoa học thần kinh nhận thức.

Tiếp cận khoa học thần kinh nhận thức trong học và dạy dựa trên sự vận hành năng động của hệ thần kinh (trung ương và ngoại biên) trong quá trình tiếp thu và xử lí thông tin. Đây là cách tiếp cận về bản chất tự nhiên của hoạt động sư phạm và mang ba đặc điểm cơ bản : là một cách tiếp cận cơ bản, năng động, hệ thống và khoa học về hoạt động sư phạm; một tiếp cận lấy người học làm trung tâm và tiếp cận về mối tương tác giữa ba tác nhân chính là người học, người dạy và môi trường.

Thật vậy, yếu tố thứ nhất, người học, có nhiệm vụ tiếp thu kiến thức mới, với sự trợ giúp của yếu tố thứ hai (người dạy) để hoạt động học tập đó được diễn ra dễ dàng hơn, dưới sự tác động thường xuyên (tích cực hay tiêu cực) của yếu tố thứ ba (môi trường) đối với quá trình học và phương thức dạy. Quan niệm về vai trò của mỏi một tác nhân này được đặt trong bối cảnh nhật định, với cách nhìn tổng thể của hoạt động sư phạm. Tiếp cận này quan tâm đặc biệt đên hành động học và dạy trong sự tiên triến của chúng với sự năng động của hệ thần kinh, đó là các giác quan (có nhiệm vụ năm bắt thông tin), vùng limbic (gây hứng thú), bán cáu não phải (chứa thông tin rời rạc, không dóng nhát), trạng thái “T” (ngưỡng của các thông tin) và bán cầu não trái (sự đóng nhất). Ngoài ra, cách tiếp cận này cho phép người học và người dạy thấu hiếu một cách cụ thể hoạt động sư phạm có ảnh hưởng đến thái độ ứng xử của họ trong lĩnh hội và truyền thụ kiến thức.

Có thể khẳng định ngay rằng tiếp cận khoa học thán kinh vé hoạt động học và dạy không phải là một phương pháp, cũng không phải là một kỹ thuật dạy học, mà là một cách tư duy, một định hướng cơ bản, được thiết lập một cách có định trong ý thức của người học và người dạy. Nếu như phương pháp dạy học và kỹ thuật dạy học mang tính chất của phương tiện hỏ trợ khi chúng ta triển khai hoạt động sư phạm trong một khoảng thời gian và không gian nhất định, thì tiếp cận khoa học thần kinh thuộc phạm trù mục đích. Tiếp cận này quyết định việc lựa chọn phương pháp, kỹ thuật phù hợp theo tinh thần định hướng cơ bản của hoạt động sư phạm.

Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội là một trong những cơ sở đào tạo giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục hiếm hoi ở Việt Nam có cơ hội được trực tiếp hợp tác với hai nhà khoa học TS. Madeleine Roy và TS. Jean-Marc Denommé từ năm 2005. Với sự nhiệt tình, lòng say sưa khoa học của mình, hai giáo sư đã không quản ngại tuổi cao và khoảng cách địa lý, dã sang Việt Nam làm việc tại nhiều trường, viện khoa học về cách tiếp cận sư phạm tương tác. Tại Khoa Sư phạm - Đại học Quốc gia Hà Nội (tiên thân của Trường Đại học Giáo dục) hai giáo sư đã cùng các nha khoa học, giảng viên tiếp tục nghiên cứu sâu hơn, hoàn thiện "Tiếp cận sư phạm tương tác phát triển với một tên gọi dây dù hơn dùng bản chất hơn của "Tiếp cận sư phạm tương tác” là "Sư phạm tương tác. Một tiếp cân thần kinh trong học và dạy” được xuất bản tại Nhà xuất bản Québecor, Canada, dưới tiêu đề tiếng Pháp: "Approche neuroscientifique de l'apprentissage et de l'enseignement. Essai en mathétique (science de l'apprentissage)".

Cũng chính từ những nghiên cứu, những đợt tập huản, đào tạo tại Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội từ năm 2005-2007 dành cho giảng viên các trường đại học, cao đẳng và giáo viên phó thông mà hai giáo sư đã tin tưởng chuyến giao bản quyền cho Trường Đại học Giáo dục chuyến ngữ sang tiếng Việt.

Các dịch giả là những nhà khoa học được đào tạo tại Pháp ở các chuyên ngành Lý luận và phương pháp dạy học, Tâm lí học; đóng thời cũng là những học viên của các khóa đào tạo, bồi dưỡng về Tiếp cận khoa học thần kinh nhận thức trong học và dạy do hai giáo sư Québec đảm nhiệm tại Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội. Đây là lần xuất bản đầu tiên bằng tiếng Việt.

Tiếp cận khoa học thần kinh trong học và dạy là một đóng góp khoa học trong giáo dục rất đáng trân trọng vì sự hiếu biết quá trình học tập và giảng dạy được dựa trên những cơ sở khoa học vững chắc. Do vậy tiếp cận khoa học thần kinh mở ra một hướng nghiên cứu khoa học mới trong khoa học giáo dục nói chung và trong lí luận dạy học nói riêng.