Truyện kể người Mạ ở Đồng Nai

Đồng Nai là tỉnh có đông thành phần dân tộc cộng cư. Trong đó, cư dân Mạ được xem là một trong bốn cư dân bản địa. Người Mạ có trên 2.000 người, sinh sống trên một số địa bàn của huyện Định Quán và Tân Phú, nhưng tập trung đông đảo nhất và còn thể hiện tính cộng đồng cao là vùng Hiệp Nghĩa (thị trấn Định Quán) và Tà Lài (Tân Phú).

Người Mạ có kho tàng văn hóa dân gian phong phú; trong đó có loại hình truyện kể. Thế nhưng, do không có chữ viết và nhiều yếu tố xã hội tác động, những loại hình văn hóa của họ ngày càng mai một, không được bảo tồn. Loại hình truyện kể của người Mạ ngày càng ít được truyền lại do những người lớn tuổi biết đến ngày càng mất đi. Lớp trẻ người Mạ hiện nay trước những lo toan trong cuộc sống cũng chưa quan âm đến việc bảo tồn. Trong khi đó, một số chương trình của nhà nước chưa phát huy hiệu quả trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị của nhiều loại hình văn hóa của người Mạ. Đó là một nguy cơ hiển hiện cho thấy truyện kể của người Mạ nếu không được sưu tầm sẽ mất đi hoàn toàn trong một tương lai gần.

Trên tinh thần yêu quý và góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa của cộng đồng các dân tộc ở Đồng Nai, nhóm tác giả thực hiện việc sưu tầm văn hóa của người Mạ - loại hình truyện kể với sự tài trợ, giúp đỡ của Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam. Công việc sưu tầm là một quá trình tiếp cận từ nhiều năm qua. Do nhiều lý do, kết quả bước đầu chỉ dừng lại ở số lượng văn bản sưu tầm được không nhiều. Dầu vậy, đây cũng là kết quả đáng khích lệ cho nhóm tác giả tiếp tục từng bước sưu tầm, nghiên cứu về di sản văn hóa của cư dân Mạ.

Thực hiện công trình này, nhóm tác giả chân thành biết ơn những cá nhân đã giúp đỡ trong việc cung cấp tư liệu như bà Ka Bào, bà Ka Rọp, Ka Mách, Ka Mi, Ka Đỡ, Ka Bế, Ka Sơn, Ka Brê, Ka Biết, Ka Bế... và các ông K' Lêl, K'iL... mà một số người này hiện nay không còn nữa. Chúng tôi cũng chân thành biết ơn đến sự hỗ trợ nhiệt tình của các cá nhân như ông K'Chéc, K'Chít, K; Yếu, K'Yếu và cô Ka Rin đã chuyển ngữ các văn bản truyện kể làm cơ sở cho chúng tôi biên tập. Qủa thật, nếu không có sự giúp đỡ của chính những người Mạ này thì đề tài này rất khó khăn để hoàn thành.

Do nhiều yếu tố, nhóm tác giả chưa có điều kiện để đối chiếu những văn bản truyện kể của người Mạ ở Đồng Nai với Lâm Đồng - vì địa bàn có đông đảo người Mạ sinh sống, để có cái nhìn tổng quát hơn. Chúng tôi hy vọng, qua kết quả sưu tầm truyện kể của người Mạ ở Đồng Nai, chí ít cũng đóng góp được những văn bản truyện kể trong kho tàng chung của người Mạ nói riêng, của cộng đồng các dân tộc ở miền Đồng Nam Bộ.

Chúng tôi rất mong nhận được những đóng góp chân tình, xây dựng của nhiều người.

Nhóm tác giả