Vi sinh vật y học

Những kiến thức chính xác về nguyên nhân của các bệnh nhiễm trùng, sớm nhất cũng đã được biết đến từ cách đây hàng nghìn năm, còn các khái niệm về dịch tễ học thì cũng đã được biết đến từ thời cổ xưa. Vào thế kỷ XVI, mặc dù chưa biết rõ về các tác nhân gây bệnh nhưng đã có một tác giả là Francastoriu đưa ra học thuyết về các bệnh lây. Ông đã nêu lên được các phương thức truyền bệnh cũng như thời gian ủ bệnh. Sau đó 120 năm, vào năm 1660 Antoni Van Leeuwenhoek mới mô tả những vi sinh vật đầu tiên mà ông thấy được dưới hệ thống kính hiển vi tự tạo. Nếu không có sự phát triển tiếp các thiết bị quang học thì không thể nghiên cứu kỹ hơn về các vi sinh vật - điều này có một ý nghĩa cực kì lớn đối với sự sống. Tiếp theo là những nghiên cứu của Pasteur và Koch. Tuy nhiên những công trình tiên phong về vi sinh vật lại không phải là những nghiên cứu về bệnh ở người mà lại là về quá trình chuyển hóa các chất hóa học lên men và bệnh ở gia súc. Chỉ cách đây gần 200 năm khi mà Pasteur thiết lập học thuyết chống lại thuyết tái sinh và khi Koch nghiên cứu bệnh lao thì căn nguyên của các bệnh nhiễm trùng mới được làm sáng tỏ.

Vào thế kỷ XIX, các tác nhân gây bệnh do vi sinh vật gây nên với hàng loạt các bệnh được phát hiện và qua đó người ta mới có cái nhìn chính xác về các bệnh dịch. Từ đó đã phát hiện thấy có những bệnh xuất hiện chỉ một lần trong đời một người, điều này tạo điều kiện cho những nghiên cứu về miễn dịch học. Nhờ đó mà các virut, vi khuẩn, nấm... gây hàng loạt bệnh cho người và động vật đã được khám phá một cách đầy đủ và chính xác. Đây là chiếc chìa khóa để mở ra mối quan hệ giữa vật chủ và vi sinh vật. Các bệnh nhiễm trùng gây nên bởi các vi sinh vật ký sinh trong cơ thể, ở trường hợp này vi sinh vật được coi là "khách" và con người được coi là "chủ". Những vi sinh vật cơ hội gây bệnh quan trọng như ở một số virut, vi khuẩn, nấm mốc cho đến nay vẫn là nỗi lo lắng của toàn thể nhân loại. Các tác nhân vật lý, hóa học là tác nhân gây biến đổi về cấu trúc di truyền ở vi sinh vật cũng có thể là nguyên nhân phát sinh ra căn bệnh ung thư (ung thư đại tràng do các vi sinh vật sống trong ruột hoạt động đã phân hủy thức ăn chứa nhiều mỡ, thịt động vật do vi sinh vật phân giải tạo thành methylazoxymethanol - một chất gây ung thư). Những vi sinh vật gây viêm nhiễm có mặt ở tất cả các cơ quan trên cơ thể con người. Tuy nhiên, chúng chỉ gây bệnh khi gặp cơ hội thuận tiện nào đó. Sự ra đời của các chất kháng sinh để chống lại các quá trình xâm nhập của vi sinh vật gây bệnh là sự cứu tinh đối với cuộc sống của con người. Tuy vậy, cho đến nay đã có nhiều vi sinh vật gây bệnh kháng lại thuốc và con người phải lo sợ bởi sự tấn công của bệnh AIDS và ung thư vì những bệnh này đã cướp đi nhiều sinh mạng của nhiều người trên thế giới. Các nhà khoa học đang ra sức tìm kiếm các loại thuốc, vacxin để phòng những bệnh do vi sinh vật gây nên. Vậy vì sinh vật y học là gì?

Vi sinh vật y học là ngành khoa học nghiên cứu các cơ thể vi sinh vật gây bệnh cho người và động vật. Trong vi sinh vật y học người ta đã chứng minh được các quá trình nhiễm bệnh từ vật chủ này đến vật chủ khác; các chủng vi sinh vật gây bệnh cho người và động vật; mức độ lan truyền; nguyên nhân gây bệnh cũng như khả năng miễn dịch của cơ thể và các biện pháp phòng chống bệnh do vi sinh vật gây nên.

Trong quyển sách "Vi sinh vật y học" này chúng tôi chỉ đưa ra những nét cơ bản để sinh viên hiểu được những vấn đề mấu chốt trong việc nghiên cứu mối quan hệ giữa vi sinh vật và con người cũng như mầm bệnh phát sinh: các vi khuẩn, nấm xâm nhập qua đường hô hấp; vi sinh vật gây bệnh ngoài da, đường ruột, đường sinh dục; các nhóm virut gây bệnh: sự bảo vệ của cơ thể chống lại sự xâm nhập của các vi sinh vật; sự nhiễm trùng trong bệnh viện. Cuốn sách này có thể chưa cung cấp được đầy đủ những kiến thức cần biết cho sinh viên cũng như bạn đọc. Nhưng những kiến thức đưa ra ở đây đã được để cập ở nhiều tài liệu mới, cập nhật mà sinh viên cần phải biết và nằm vững. Vi sinh vật y học là lĩnh vực khó, vì đến nay có những bệnh nhân chết rồi mà vẫn chưa tìm ra nguyên nhân và cách điều trị. Chắc hẳn quyển sách còn có nhiều thiếu sót, các tác giả mong nhận được sự thông cảm và góp ý của bạn đọc.

Các tác giả