Văn học sử Việt Nam

Tất cả đều có thể bị mai một với thời gian, duy văn học là nhất định tồn tại với nền văn hóa của dân tộc. Văn học phản ảnh trung thực cuộc sống xã hội của hiện tại cũng như của quả khứ. Nó phải đã có một lịch sử tiến hóa của nó, khi xã hội đã có một lịch sử tiến hóa.

Nói rằng không còn tài liệu để kê cứu thì nghi ngờ không rõ ta đã có một nền Quốc học chưa, là nói sai lạc theo phương pháp Suy lý hình thức.

Văn học không chỉ là những gì viết ra trên giấy trắng mực đen. Nó là phần tinh thần của dân tộc, mượn giấy trắng mực đen làm phương tiện để phát huy, cũng như đã mượn tiếng nói, mượn cử chỉ, mượn dáng điệu để tự thể hiện.

Nhưng, chỉ e lòng người quá thiên về quan điểm (nghĩa là về phương tiện, mà quên mất mục đích, thì người ta sẽ biến thành một nhóm thầy bói sờ voi, để kẻ bảo voi hình cái cột, kẻ bảo nó giống cái chổi, kẻ bảo nó giống cái quạt... thì người sống là chúng ta sẽ buồn, mà vong hồn người chết là cha ông chúng ta sẽ ôm hận dài nơi chín suối.

Cho nên sau cơn ly loạn đau thương, lòng người còn nhiều phân tán, lúc này hơn lúc nào hết, phải có một thống quan về sự kiện văn học của dân tộc ta, không những để chỉnh lại một vài quan điểm mà còn chỉnh lại nhiều quan điểm, không những để ghi chép tổng quát những gì đã được ghi chép mà còn kích thích người đọc sát hạch lại những gì đã ghi chép theo con mắt thống quan của người lành mạnh (nghĩa là người không muốn mình què quat).

Có nhiều những vấn đề văn học mà người trước vì cơ này. hay có khác đã muốn tránh không động đến, nhiều những gì còn lòng dòng mà người ta chưa chịu đóng ý với nhau, chúng tôi muốn mời độc giả dứt khoát một lần sau chót với quả khi ấy để tinh thần được rảnh rang mà lo liệu cho tương lai.

Bởi chạy theo ôm lấy cái “bốn ngàn năm văn hiến" mà chết trong tự mãn, sao bằng tự lo cho mình một ngày một xứng đáng hơn đối với nó? Nhất là trong giai đoạn lịch sử này là giai đoạn quyết liệt mà tinh thần dân tộc được đem ra đặt cược trong một ván bài chót, để một là còn, thì còn tất cả lịch sử, tất cả dân tộc, tất cả tương lai, mà hai là mất thì mất hết.

Chúng tôi viết sách nói về tinh thần Việt Nam này với một tinh thần người Việt Nam sống trong một kỷ nguyên mới vừa hệ mở, và một phương pháp nhận thức kết tinh những phương pháp cũ của một kỷ nguyên củ vừa tàn.

Chúng tôi không muốn nhắc đến thiện chỉ hay nhắc đến những khó khăn vì thiếu tài liệu để cầu xin một sự tha thứ.

Chúng tôi không dám lợi dụng lòng rộng rãi của độc giả để xin tha thứ, vì chúng tôi cho rằng đã trước thư lập ngôn theo nhu cầu của lịch sử thì bắt buộc người viết phải chịu trách nhiệm về tinh thần tác phẩm của mình, không thể lấn trốn được.

Nhưng không phải vì vậy mà chúng tôi đã dám nhận sách này là toàn bích. Quý vị độc giả thấy chỗ nào sai lầm xin chỉ dạy cho, chủng tối rất cám ơn.

Nhân đây, chúng tôi xin trân trọng cảm ơn các bạn đã khuyến khích và giúp thêm ý kiến cùng cảm ơn các quý vị văn học sử gia tiền bối mà chúng tôi đã nhà để có được nhiều tài liệu quý trong sách này.