Liệt tử Dương Tử

Ngay ở nước ta, cả trong giới tân học, tên Liệt từ cũng khá quen thuộc. Hầu hết chúng ta đều biết rằng tư tưởng của ông giống tư tưởng Lão, Trang và tuy chưa được đọc cuốn Liệt từ vì chưa ai dịch nhưng ít nhất chúng ta cùng được biết dăm ba truyện rất li thủ trong cuốn đó thỉnh thoảng trích dẫn trong các sách, báo, đặc biệt là trong bộ Cổ học tinh hoa của Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân, như những truyện Bệnh quên, Bệnh mê, Mất dê, Người kiếm củi được con hươu, Lo trời đổ, Ngu Công dời núi..., những truyện mà ai cũng phải nhận là những ngụ ngôn qui nhất của nhân loại.

Ở Trung Hoa, cuốn Liệt tử được tôn xưng là một cuốn kinh: Xung hư chân kinh, từ năm 742 (năm thứ nhất niên hiệu Thiên Bảo vua Đường Huyền Tôn), rồi tới đầu thế kỉ XI, đời vua Tống Chân Tôn, lại được thêm hai chữ "chỉ đức" nữa, thành: "Xung hư chỉ đức chân kinh" (Xung hư có nghĩa là hư không). Như vậy là cuốn đó được đặt ngang hàng với Đạo đức kinh, Nam hoa kinh, hoặc Thi kinh, Thu kinh, và Liệt Ngự Khẩu (tức Liệt tử) được đứng chung với các triết gia lớn nhất thời Xuân Thu, Chiến Quốc, như Khổng Khâu, Lão Đam, Trang Chu.

Vậy mà các học giả Trung Hoa gần đây viết về cổ triết học của họ, như Hồ Thích, Phùng Hữu Lan, Vũ Đồng không nhà nào để riêng một chương nói về Liệt tử, trong khi họ phân tích những triết gia khác chúng ta ít nghe tiếng, chẳng hưu lại một thiên, một chương sách nào cả, như Trần Trọng Tử, Hứa Hành, Doãn Văn....

Dĩ nhiên các học giả đó không khi nào bỏ sót một cuốn như Xung hư chân kinh mà không đọc, nhưng đọc rồi, họ chỉ trích một vài câu trong thiên Thiên thụy (về vũ trụ) và dùng trọn mỗi một thiên (Tác phẩm gồm tám thiên), tức thiên Dương Chu, để viết không phải về Liệt Ngự Khấu, mà về Dương Chu, và viết rất kỳ nữa. Chẳng hạn Hổ Thích trong cuốn Trung Quốc cổ đại triết học sử đại cương bỏ ra 6 trang, Phùng Hữu Lan trong bộ Trung Quốc triết học sự bỏ ra mười trang nghiên cứu học thuyết Dương Chu.