Chủ nghĩa tư bản đầu thế kỷ XXI

Chủ nghĩa tư bản được xem xét trong cuốn sách này là chủ nghĩa tư bản sau Chiến tranh thế giới thứ hai, song việc nghiên cứu tập trung chủ yếu từ đầu những năm 70 của thế kỷ XX đến nay, đặc biệt chú ý đến những chuyển biến mới từ những năm 90 - thập niên cuối cùng của thế kỷ XX để xem xét xu hướng vận động của nó trong những thập niên đầu thế kỷ XXI.

Điểm mốc lịch sử xem xét những vấn đề của chủ nghĩa tư bản hiện đại lấy từ đầu những năm 70, vì đây là thời điểm đánh dấu bước ngoặt trong lịch sử phát triển của chủ nghĩa tư bản. Đó là sự chín muồi ngày càng sâu sắc của các điều kiện vật chất cho quá trình chuyển từ nền kinh tế công nghiệp sang kinh tế tri thức, từ nền kinh tế quốc gia sang nền kinh tế toàn cầu. Cần đặc biệt chú ý đến thời kỳ từ những năm 1990 đến nay, vì cùng với những biến động lớn của hệ thống chính trị thế giới là sự phát triển mạnh mẽ của xu thế tri thức hoá kinh tế, toàn cầu hoá kinh tế thị trường hoa kinh tế thế giới. các nước trên thế giới từ nhỏ đến lớn đều phải điều chỉnh chiến lược phát triển của mình.

Những vấn đề của chủ nghĩa tư bản hiện đại được xem xét trên cơ sở thực tiễn phát triển của các nước tư bản phát triển nhất, các trung tâm tư bản lớn là Mỹ, Tây Âu. Nhật Bản. Các nước khác trong các nước tư bản phát triển chỉ được đề cập đến khi cần thiết. Các nước chậm phát triển được hiểu là các nước đang phát triển, và các nước chậm phát triển thuộc các châu lục A. Phi. Mỹ Latinh. Những lĩnh vực chủ yếu được xem xét bao gồm kinh tế, xã hội, chính trị, văn hoá và quan hệ quốc tế.

Chủ nghĩa Mác - Lênin, phương pháp biện chứng duy vật là cơ sở phương pháp luận của công trình này.

Lý luận hình thái kinh tế - xã hội được vận dụng kết hợp với những thành quả tư duy mới đúng dẫn của các nhà lý luận mácxít và không phải mácxít hiện đại. Đặc biệt lưu ý những luận điểm kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin về những mâu thuẫn nội tại của CNTB và sự tự phu định của nó.

Nội dung xuyên suốt và cũng là cái riêng của cuốn sách này so với các công trình khác đã thực hiện là làm rõ mẫu thuẫn nội tại của CNTB trên bình diện quốc gia cũng như trên bình diện quốc tế, được thể hiện trong các lĩnh vực có ý nghĩa sống còn như kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội và

quan hệ quốc tế.

Công trình được thực hiện theo lôgic chặt chẽ trên nhằm hướng vào mục tiêu chung là làm rõ khả năng thích ứng, tiềm năng phát triển, những mâu thuẫn cơ bản của CNTB hiện đại: làm rõ những đặc điểm, vai trò, chiến lược, chỗ mạnh, chỗ yếu, triển vọng của các nước tư bản phát triển nhất, những trung tâm tư bản lớn. từ đó để xuất những quan điểm cho các giải pháp chiến lược trong phát triển của đất nước ta.

Cuốn sách là sự kết tinh một phần thành quả nghiên cửu của chương trình nghiên cứu khoa học xã hội cấp nhà nước về chủ nghĩa tư bản hiện đại KHXH 06 gồm 8 đề tài. Mọi vấn đề của chủ nghĩa tư bản hiện đại trong công trình này được khái quát theo lôgic từ sự phát triển bên trong đến những biểu hiện ra bên ngoài, từ trung tâm đến ngoại vị trong sự tác động qua lại giữa sự phát triển của lực lượng sản xuất với sự phát triển của quan hệ sản xuất. trong đó khoa học công nghệ mới - lực lượng sản xuất đầu tàu, đóng vai trò quyết định, dang làm thay đổi sâu sắc chủ nghĩa tư bản hiện đại với tính chất là một phương thức sản xuất xã hội.

Bố cục cuốn sách gồm ba phần, 8 chương. Phần một gồm 3 chương, xem xét những mâu thuẫn và sự thích ủng nội tại của chủ nghĩa tư bản trong phạm vi quốc gia cùng với sự phát triển lực lượng sản xuất quốc tế của chủ nghĩa tư bản hiện đại. Phần hai gồm 4 chương, xem xét những mẫu thuẫn và sự điều chỉnh các quan hệ quốc tế của CNTB hiện đại. Phần ba gồm 1 chương xem xét địa vị lịch sử của CNTB hiện đại thông qua nghiên cứu khủng hoảng kinh tế và khủng hoảng chung của CNTB hiện đại.

Do giới hạn của nhiệm vụ đặt ra, cuốn sách này không có điều kiện xem xét và trình bày hết mọi vấn đề quan trọng của CNTB hiện đại. Mặt khác, do trình độ có hạn của những người thực hiện, chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của bạn đọc.

Đồng chủ biên

PGS.TS. ĐỖ LỘC DIỆP

TS. ĐÀO DUY QUÁT

PGS.TS. LÊ VĂN SANG