Vô tuyến điện là môn khoa học về phát – thu sóng điện từ chứa đựng thông tin đi xa không dùng đường dây.
Kể từ khi mạng điện thoại được sử dụng, người ta đã mơ ước, có thể trao đổi thông tin ở khoảng cách xa mà không cần dây dẫn. Trải qua nhiều năm nghiên cứu, cuối cùng Popov đã làm thoả mãn niềm mơ ước ấy. Năm 1896 ông đã truyền và thu được tín hiệu phát đi ở cự ly ngắn (250m). Kể từ đó kỹ thuật vô tuyến điện phát triển không ngừng và cực kỳ nhanh chóng. Người ta tìm cách chế tạo những dụng cụ để nâng cao hiệu quả truyền tin và cự ly thông tin. Năm 1904 phát minh ra đèn điện tử hai cực (diode chân không), 1906 phát minh ra đèn 3 cực, rồi đèn nhiều cực. Ngành chế tạo dụng cụ điện tử ra đời, kéo theo ngành kỹ thuật mạch điện tử, ngày nay được gọi chung là kỹ thuật điện tử. Kỹ thuật điện tử phát triển làm cơ sở cho kỹ thuật vô tuyến phát triển.
Năm 1922 chế tạo ra chất bán dẫn, 1948 transistor ra đời rồi tới các mạch tích hợp IC v.v... Nhờ đó đã tạo ra được các thiết bị điện tử có kích thước nhỏ bé, giá thành rẻ, lại có nhiều tính năng. Kỹ thuật vô tuyến điện phát triển sang một giai đoạn mới. Ngày nay kỹ thuật vô tuyến được ứng dụng rộng rãi trong các lĩnh vực khoa học và đời sống như truyền thanh, truyền hình, thông tin vệ tinh, thông tin vũ trụ, phục vụ quốc phòng (radar), điều khiển từ xa, điều khiển tự động các quá trình công nghệ sản
xuất, đo lường và xử lý số liệu trong viễn thám và dự báo thời tiết v.v.. Có thể thấy rằng những nghiên cứu về khoa học vật liệu đã giúp cho vô tuyến điện phát triển như ngày nay.
Mục đích của kỹ thuật vô tuyến điện là truyền tin tức đi xa. Yêu cầu việc truyền tin là phải chính xác và trung thực đồng thời cự ly thông tin càng xa càng tốt.
Tin tức cần truyền đi là các đại lượng vật lý vô cùng đa dạng. Kỹ thuật vô tuyển điện tử cần phải tạo ra các thiết bị chuyển đổi chúng thành những tín hiệu điện, ghi, lưu trữ và truyền tải chúng đi xa. Tất cả các quá trình đó đòi hỏi phải được thực hiện một cách chính xác, có độ trung thực cao. Các thiết bị điện tử này không chỉ phục vụ cho kỹ thuật thông tin liên lạc, mà mặc nhiên nó trở thành công cụ đắc lực phục vụ cho nghiên cứu khoa học. Nhiều thiết bị đo lường chính xác, nhiều phương pháp nghiên cứu hiệu quả của hầu hết các ngành khoa học đều được xây dựng trên cơ sở các thiết bị điện tử.
Chính vì nhận thức được tầm quan trọng đó, ngay từ khi thành lập trường Đại học Tổng hợp, khoa Vật lý đã đưa giáo trình vật lý vô tuyến vào giảng dạy. Kể từ đó môn khoa học này đã liên tục được các cán bộ đầu ngành xây dựng và giảng dạy. Biên soạn giáo trinh lần này là sự kế thừa và tiếp nối truyền thống, đồng thời cập nhật được những kỹ thuật tiên tiến đang được áp dụng. Khi biên soạn giáo trình, chúng tôi mong muốn trình bày được các phương pháp nghiên cứu cơ bản và đưa vào các mạch điện tử hiện đại đang được sử dụng nhằm cung cấp kiến thức cơ bản để sinh viên tiếp tục học các môn tiếp theo như kỹ thuật số, cấu trúc máy tính....
Giáo trình gồm 7 chương :
Chương I : Giới thiệu các khái niệm cơ bản, các phương pháp tính toán trong mạch tuyến tính. Chương II : Trình bày về cấu trúc. tính năng của các dụng cụ bán dẫn, yếu tố cơ bản tạo nên các mạch điện tử.
Chương III và chương IV : Trình bày các thiết bị khuếch đại sử dụng transistor và khuếch đại thuật toán. Các bộ khuếch đại được trình bày với nhiều loại, có những tính năng khác nhau, đáp ứng tính đa dạng của tín hiệu và mục đích sử dụng.
Chương V : Trình bày về các hệ tạo dao động, tạo ra các tín hiệu có dạng khác nhau. Máy phát cao tần có dao động hình sin tạo ra sóng cao tấn để truyền tải thông tin. Các máy phát xung tạo ra các dạng tín hiệu khác nhau, sử dụng trong kỹ thuật xung - số, kỹ thuật truyền hình, kỹ thuật máy tính và điều khiển tự động và đo lường.
Chương VI : Trình bày về các mạch phi tuyến. Đây là các mạch điện sử dụng yếu tố phi tuyến để thực hiện quá trình gửi tin hiệu vào dao động cao tần để truyền đi gọi là quá trình điều chế và quá trình tách tín hiệu ra khỏi dao động cao tấn ở nơi nhận gọi là quá trinh giải điều hay tách sóng. Ngoài ra ở phần này cũng trình bày quá trình đổi tần sử dụng trong các máy thu đổi tần.
Chương VII : Giới thiệu các mạch chỉnh lưu ổn áp. Đây là thiết bị biến dòng xoay chiều lưới điện thành nguồn nuôi cho các thiết bị điện tử.
Giáo trình được dùng giảng dạy cho sinh viên năm thứ 3 ngành vật lý. Với nội dung đã đề cập, nhằm giúp sinh viên hiểu biết toàn bộ cấu trúc của các máy phát, máy thu sử dụng trong thông tin liên lạc, kỹ thuật truyền thanh và truyền hình. Đồng thời giáo trình cũng nhằm cung cấp những khái niệm cơ bản, giúp sinh viên tiếp thu học tập và nghiên cứu, các môn học điện tử tiếp theo như kỹ thuật số, kỹ thuật ghép nối máy tính, cấu trúc máy tính và thông tin vệ tinh v.v.
Giáo trình cũng có thể làm tài liệu tham khảo cho các cán bộ và sinh viên các ngành khoa học khác, các ngành kỹ thuật điện tử, viễn thông, tin học. Sách do tập thể các cán bộ giảng dạy bộ môn Vật lý vô tuyến khoa Vật lý thực hiện. Chúng tôi đã hết sức cố gắng biên soạn, mong trinh bày đầy đủ và rõ ràng các vấn đề để phục vụ bạn đọc, song chắc chắn không tránh khỏi thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp của bạn đọc. Thư góp ý gửi về : Công ty Cổ phần sách Đại học - Dạy nghề 25 Hàn Thuyên - Hà Nội.
Các tác giả