Viết từ Hà Nội

Viết từ Hà Nội - đó là một tựa sách của tôi đã được Nhà xuất bản Hà Nội ấn hành năm 2009 trong dịp kỷ niệm Đại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Đến nay, tròn một thập kỷ, Viết từ Hà Nội vẫn vẹn nguyên giá trị. Nó vẫn là cái tên được mọi người yêu mến và nâng niu, để rồi một lần nữa cuốn sách lại được tái bản trong mảng sách phổ thông của “Tủ sách Thăng Long ngàn năm văn hiến" vào dịp kỷ niệm 65 năm Ngày giải phóng Thủ đô (10|10| 1954 - 10|10|2019).

Tôi - một công dân có thời gian cư ngụ ở Hà Nội hơn năm mươi năm; và cũng có ngót bấy nhiêu năm học hỏi và theo đuổi nghề viết, tôi không khỏi xúc động nghĩ: nếu mình không ở Hà Nội, không có những tên tuổi mình từng quý mến và ngưỡng mộ sống và viết ở Hà Nội, không có thầy và bạn ở Hà Nội, không có môi trường văn hóa và bầu không khí Hà Nội, không có những đam mê và quyến rũ ở Hà Nội... nhất định sẽ không có những trang viết nói hộ cho tôi biết bao điều trong một công việc tôi đã chung thủy với nó hơn năm mươi năm đã qua.

Viết từ Hà Nội, cái tên được lựa đặt cho cuốn sách với chủ ý chọn những bài có liên quan đến chất liệu và chủ đề Hà Nội; những tên tuổi có quê sinh hoặc quê ở Hà Nội; có một sự nghiệp văn chương - học thuật về Hà Nội, hoặc gắn với không gian Hà Nội... Trước hết đó là những tên tuổi đã được ghi danh vào lịch sử, vừa mang phẩm chất Hà Nội, vừa đại diện cho nền văn hóa, văn hiến Việt Nam như Chu Văn An, Lê Thánh Tông, Nguyễn Bỉnh Khiêm... Tiếp đó, là những tên tuổi gần hơn - kể từ Nguyễn Du, Cao Bá Quát... đến các nho sĩ trong phong trào canh tân đầu thế kỷ XX làm gắn nổi hai truyền thống lớn là chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa nhân văn trong văn mạch dân tộc. Và người đưa lên đỉnh cao cả hai truyền thống đó - chính là Hồ Chí Minh, người chỉ có thể chọn Hà Nội làm quê ở sau một cuộc cách mạng vĩ đại của dân tộc ở thời điểm tháng Tám năm 1945.

Hai mươi sáu tác giả thời hiện đại, kể từ Tản Đà, Ngô Tất Tố, Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Thạch Lam, Nguyễn Huy Tưởng, Tô Hoài... đến Trần Đăng, Quang Dũng, Trần Dần, Ma Văn Kháng, Xuân Quỳnh... đó là những gương mặt tiêu biểu có nhiều mối quan hệ với Hà Nội trong thế kỷ XX - thế kỷ làm gắn nổi khăng khít hai quá trình cách mạng hóa và hiện đại hóa.

Cuối cùng tác giả của cuốn sách này có quê sinh là Hà Tình, nhưng lại chọn Hà Nội làm quê ở trong hơn năm mươi năm qua, tôi cũng muốn xin phép có một chút tự thuật về mình trong Tôi trong Hà Nội và Hà Nội trong tôi. Và rộng ra là một nhận xét về nhân quần quanh mình trong bối cảnh không gian Hà Nội có lịch sử nghìn năm, không biết từ lúc nào mang theo phẩm chất thanh lịch - như một nét riêng của người Hà Nội... Tất nhiên ước mong thì lớn hơn rất nhiều những gì tôi có thể làm được, bởi những hạn chế chủ quan khá tránh trong sức một người dù trong lần in này đã có chỉnh sửa, bổ sung để phù hợp với những đổi thay sau một thập kỷ, Và bởi vẻ đẹp, sự quyến rũ, khả năng soi rọi, sức hút và sức tỏa của Hà Nội là trải dài suốt nghìn năm, mà sách này chỉ có thể gợi một vài góc nhỏ từ điểm nhìn thời hiện đại.

Hà Nội, 19 tháng 9 năm 2019

TÁC GIẢ