Chúng ta đang sống trong thời đại bùng nổ thông tin. Những hình ảnh của các con tàu vũ trụ xa xôi có thể hiển hiện rõ nét trong phòng ở trên Trái Đất, chúng ta có thể thực hiện các buổi tọa đàm, hội họp cho những người tham gia ở cách xa nhau hàng ngàn cây số. Những thành tựu lý thú và kỳ diệu này có được là nhờ sự phát triển của khoa học kỹ thuật mà một trong số đó phải nói đến sự ra đời của thông tin quang nói chung và thông tin quang sợi nói riêng.
Thông tin quang đơn giản chỉ là phương thức dùng ánh sáng để truyền dẫn thông tin. Số lượng bịt thông tin càng lớn đòi hỏi độ rộng dải tần và tần số mang càng cao và vì thế sự ra đời của ánh sáng laser - một phát minh vĩ đại trong những năm 60 của thế kỷ XX đã được xem như khai sinh ra thông tin quang.
Ngày nay thông tin quang đã trở thành một lĩnh vực khoa học chuyên sâu, được giảng dạy trong nhiều trường đại học. Đã có nhiều sách về thông tin quang ra đời để giúp người đọc hiểu rõ hơn về công nghệ và kỹ thuật sử dụng trong thông tin quang, cuốn sách "Vật lý thông tin Quang" của PGS. TS Trịnh Đình Chiến được xuất bản cũng nằm trong mục đích nói trên. Sai khác của cuốn sách so với các sách đã được xuất bản ở Việt Nam, là tác giả đã diễn giải nội dung trên quan điểm vật lý của vấn đề, gợi mở những thành tựu nghiên cứu vật lý trong lĩnh vực thông tin Quang. Với một số trang không nhiều, tác giả đã đưa ra được nhiều điều khái quát về lịch sử phát triển và cấu hình cơ bản của hệ thống thông tin quang, đã dẫn người đọc hiểu được sự truyền tín hiệu quang trong các sợi cáp quang, làm quen với khái niệm các mode trong sợi quang, đặc biệt đi sâu vào 2 vấn đề kỹ thuật thường gặp phải trong sự truyền ánh sáng trong sợi quang là sự hao phí và tán sắc. Tác giả đã trình bày theo quan điểm vật lý về các laser bán dẫn, về các máy thu quang đang được sử dụng trong thông tin quang, đặc biệt dẫn ra một số loại laser mới nhu laser tâm màu, laser quang sợi, laser soliton vv... đang được thử nghiệm dùng trong thông tin quang. Một điều đáng chú ý là sóng truyền trong thông tin quang là các xung laser vì thế tác giả để dành cả một chương 6 để giới thiệu về xung cực ngắn, các nguyên lý tạo laser xung cực ngắn và dẫn ra một số phương pháp đo xung cực ngắn rất có ích cho người đọc là các nhà thực nghiệm.
Như chúng ra đều biết, để truyền tín hiệu đi được xa, đòi hỏi tỉn hiệu phải được khuếch đại trong quá trình truyền, do đó các kỹ thuật khuếch đại như khuếch đại Raman sợi quang, Brillouin sợi quang, sợi quang pha tạp Er... đã được đề cập một cách định tính ngắn gọn. Kỳ thuật ghép kênh phân chia theo bước sóng WDM là một tiến bộ cực kỳ lớn trong thông tin quang đã được tác giả giới thiệu khá kỹ như khái niệm cơ bản về các thành phần WDM, các máy phát và thu WDM, việc đánh giá chất lượng của một hệ thống WDM, ảnh hưởng của các hiệu ứng phi tuyến đến hoạt động của một hệ thống WDM hiện nay như ảnh hưởng của tán xạ Raman cưỡng bức, tán xạ Brillouin cưỡng bức, sự biến điệu pha chéo (Cross phase modulation CPM), hiện tượng trộn 4 sóng (four wave mixing). Để thấy được sự phát triển tương lai của thông tin quang, tác giả giới thiệu về thông tin quang soliton, sự truyền dẫn thông tin bằng soliton, khuếch đại soliton, Jitter thời gian và sự điều khiển nó v.v.
Nhìn chung, cuốn sách đã giới thiệu được khá đầy đủ, theo quan điểm vật lý, những kiến thức cần thiết về thông tin quang và không đi sâu vào những vấn đề kỹ thuật hoặc mô tả thực nghiệm thuần túy, đấy cũng là điểm sai khác về nội dung so với nhiều sách về thông tin quang khác hiện có.
Nội dung cuốn sách dựa trên giáo trình giảng dạy nhiều năm của tác giả nên cuốn sách sẽ rất hữu ích cho các sinh viên chuyên đề Quang lượng từ, các học viên cao học hay nghiên cứu sinh và những ai muốn tìm hiểu sâu hơn về lĩnh vực thông tin quang.
Giới thiệu cuốn sách "Vật lý thông tin quang" của PGS. TS Trịnh Đình Chiến với độc giả, tôi cho rằng cuốn sách sẽ giúp gợi mở những điều nghiên cứu khá thú vị mới trong lĩnh vực thông tin quang và cũng sẽ góp phần bổ sung xứng đáng vào tủ sách các sách về thông tin quang đã xuất bản ở nước ta hiện nay.
GS. TSKH. NGND Đình Văn Hoàng