Từ Điển Chức Quan Việt Nam

Lịch sử Việt Nam có từ rất lâu đời. Nhà nước Việt Nam cũng hình thành từ rất sớm với một bộ máy quan lại luôn được cải tổ theo sự phát triển của xã hội. Nhiều chức quan mới được đặt thêm trong lúc không ít những chức quan cũ bị bãi bỏ. Có những chức quan tồn tại rất nhiều đời nhưng địa vị, quyền hạn thì không ngừng thay đổi. Trong những triều đại vua chúa xưa có những sách "chỉ" “biểu", "hội điển”, “thông khảo", "hông điển", v.v... chép lại quan chế các đời nhưng hầu như đều sơ lược, khó hiểu, và thường chỉ chép một triều một đại. Có thể nói, không có sách nào chuyên khảo về quan chức đủ cho ta biết rõ ràng về nguồn gốc, chức quyền, địa vị, tính chất, hệ thống, đổi thay của các chức quan trong lịch sử, khiến cho việc đọc sử, học sử của chúng ta ngày nay gặp rất nhiều khó khăn. Ở nước ta khó khăn càng nhiều vì sử sách tham khảo quá thiếu thon.

Chúng tôi đã từng nhận được không ít thư từ khắp nơi hỏi về chức tước của quan lại thời xưa. Dù là một Viện chuyên nghiên cứu về lịch sử, chúng tôi cũng không khỏi lúng túng khi trả lời.

PGS.TS. Đỗ Văn Ninh - một cán bộ làm việc nhiều năm tại Viện Sử học, đã bỏ nhiều công sức tìm hiểu về chức quan trong lịch sử Việt Nam, đặc biệt là chức quan trong lịch sử cổ trung đại. Ban đầu, việc tìm hiểu chỉ để phục vụ việc nghiên cứu những vấn đề khác, nhưng khi tư liệu đã tích lũy được tương đối phong phú thì vấn đề "chức quan" trở thành để tài chuyên khảo, được liệt vào một hạng mục đề tài nghiên cứu của Viện Sử học.

Sau 3 năm khảo cứu biên soạn, PGS.TS. Đỗ Văn Ninh đã hoàn thành bản thảo với gần 2.000 mục từ, sắp xếp theo vần chữ cái để tra cứu theo hình thức từ điển và đặt tên là "Từ điển chức quan Việt Nam".

Dù rằng, theo tác giả, công trình chưa được đầy đủ, Viện Sử học vẫn khuyến khích công bố để tạm phục vụ kịp thời, đáp ứng nhu cầu của đông đảo người đọc và học sử trong cả nước.

Những từ mục trong từ điển này đã giúp hiểu biết về nguồn gốc ra đời, nội dung hàm chứa trong mỗi chức danh không những chỉ giúp ta hiểu rõ hơn về vị trị, chức quyền của những nhân vật lịch sử mà còn giúp ta nghiên cứu về quan chế các thời và từ đó nghiên cứu về chính trị học, pháp luật học và nhiều môn khoa học liên quan khác.

Xuất bản công trình này, chúng tôi muốn giới thiệu với bạn đọc một cuốn sách công cụ cần có với mọi người. Chúng tôi xin mượn công trình này làm thư trả lời bạn yêu sử bốn phương đã từng gửi tới chúng tôi những câu hỏi về quan chức.

Tác giả vẫn đang cần cử bổ sung và sửa chữa chuẩn bị cho những lần in sau. Chúng tôi mong sẽ lại được giới thiệu lần nữa cuốn sách đầy đủ hơn và hoàn thiện hơn.

Hà Nội, tháng 2 năm 2001

PGS.TS. TRẦN ĐỨC CƯỜNG

VIỆN TRƯỞNG VIỆN SỬ HỌC