Kỹ thuật trồng, sử dụng và chế biến cây thuốc

Cây làm thuốc đã được con người biết đến và sử dụng từ rất lâu đời. Với các loài cây cỏ sẵn có trong tự nhiên, bằng những kinh nghiệm được đúc rút từ đời này qua đời khác, con người đã để lại cho hiện tại một kho tàng kinh nghiệm sử dụng cây thuốc hết sức phong phủ và hiệu quả.

Các thuốc có nguồn gốc tổng hợp hoá học đã phát huy được thế mạnh trong việc phòng và điều trị bệnh. Song, các loại thuốc này thường có độc tính và gây nhiều tác dụng phụ không mong muốn. Chính vì vậy con người tim trở lại các thuốc có nguồn gốc thảo mộc mà cơ thể con người dễ hấp thụ và đào thải. Ngày nay cây thuốc được sử dụng như là những vị thuốc, phương thuốc chữa bệnh hiệu nghiệm, thậm chí chữa cả các bệnh hiểm nghèo, nan y. Cây thuốc ngày càng có vị trí quan trọng không những trong y học để chữa bệnh và bồi dưỡng sức khoẻ cho con người mà giá trị kinh tế của cây thuốc cũng ngày càng có vị thế và được xem như là “cây công nghiệp cao cấp"

Nước ta nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, có nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng phong phủ. Đến nay đã phát hiện gần 4000 loài thực vật, trên 300 loài động vật làm thuốc, trong đó có nhiều loài động, thực vật làm thuốc quý hiếm đặc hữu mà nhiều nước không có. Vì thế ngoài ý nghĩa cung cấp nguồn nguyên liệu làm thuốc cho y học, sản phẩm thu được từ dược liệu còn tham gia xuất khẩu đưa lại một nguồn lợi kinh tế đáng kể.

Từ trước đến nay nguồn dược liệu Việt Nam được cung cấp bằng 3 nguồn chính là thu hải từ nguồn hoang dại, nhập khẩu và trồng trọt. Nhưng thu hải từ hoang dại dễ nhầm lẫn và không đồng nhất về chất lượng dược liệu. Muốn phát triển dược liệu ổn định sản lượng và chất lượng, không còn cách nào khác là phải khoanh nuôi, bảo vệ, tài sinh các vùng cây con làm thuốc đặc hữu và công tác “trồng cây thuốc" cần được đưa lên hàng đầu.

Mặc dù việc trồng, chế biến và sử dụng cây thuốc ngày càng phát triển rộng rãi, nhưng kỹ thuật trồng cây thuốc ở các vùng sản xuất chủ yếu vẫn mang tinh kinh nghiệm, rất thiếu các tài liệu kỹ thuật trồng trọt. Viện Dược liệu là cơ quan nghiên cứu đồng bộ về dược liệu, trong đó có cây thuốc và kỹ thuật trồng cây thuốc, năm 1976 đã cho ra đời ấn phẩm hướng dẫn “Kỹ thuật trồng cây thuốc" nhưng còn hạn chế về đối tượng. Vì thế lần này Viện Dược liệu biên soạn cuốn sách “Kỹ thuật trồng, sử dụng và chế biến cây thuốc" từ nguồn kinh phí Bộ Y tế cấp thuộc Dự ăn Bảo tồn cây thuốc cổ truyền, với mong muốn phổ cập những kỹ thuật chính thống đến với các hộ nông dân, cộng đồng các dân tộc vùng trồng cây thuốc và các cơ sở nghiên cứu, sản xuất, sử dụng chế biến được liệu nhằm phát triển sản xuất, tạo nguồn nguyên liệu làm thuốc trong nước và xuất khẩu.

Nội dung cuốn sách giới thiệu về kỹ thuật trồng, thu hoạch, chế biến, bảo quản và sử dụng 30 loài cây thuốc - những cây thuốc có nhu cầu lớn về nguyên liệu cho sản xuất thuốc phòng, chữa bệnh và cho xuất khẩu - nhằm đáp ứng nhu cầu trồng đại trà trên diện tích lớn, xây dựng vùng nguyên liệu dược theo hướng sản xuất dược liệu an toàn theo tiêu chuẩn GAP (Good Agricultural Practice). Ngoài ra, cuốn sách còn cung cấp một số thông tin cơ bản về giá trị của từng cây thuốc nhằm quảng bá, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm. Trong phần "chế biển", các tác giả giới thiệu một số phương pháp chế biến dược liệu theo y học cổ truyền, giúp cho các cơ sở trồng trọt có thể đầu tư để làm tăng chất lượng của sản phẩm và bảo quản dễ dàng hơn.

Mặc dù các tác giả rất cố gắng, song cuốn sách không thể tránh khỏi những khiếm khuyết. Rất mong các đồng nghiệp và đông đảo bạn đọc gần xa góp ý để nội dung cuốn sách được bổ sung hoàn thiện hơn.

BAN BIÊN SOẠN