Giáo trình nhân trắc học Ergonomi

Ergonomi là môn khoa học liên ngành, nghiên cứu và ứng dụng các qui luật chi phối quan hệ giữa con người và lao động.

Nhân trắc học ergonomi là một khoa học thành phần của Ergonomi, nghiên cứu sự thích ứng giữa đối tượng kỹ thuật (bao gồm các phương tiện lao động, công cụ, máy móc, phương tiện kỹ thuật khác mà con người sử dụng hoặc giao tiếp trong quá trình lao động) với kích thước, khối lượng của toàn bộ hoặc từng phần cơ thể trong mối tương quan tĩnh và động nhằm đảm bảo tư thế làm việc hợp lý, bộ phận làm việc tối ưu.

Nhân trắc học ergonomi thực chất là khoa học nhân trắc hướng vào mục tiêu ergonomi, tức là hướng tới sự tối ưu cho các hoạt động lao động của con người. Dẫn liệu nhân trắc là cơ sở cần thiết dầu tiên để thiết kế các thiết bị sản xuất, dụng cụ sinh hoạt và tổ chức lao động khoa học chỗ làm việc nhằm hợp lý hoá thao tác, tiết kiệm năng lượng vận động, giảm nguy cơ xảy ra tai nạn lao động, hạn chế bệnh nghề nghiệp, duy trì và nâng cao khả năng lao động.

Đặc điểm nhân trắc không giống nhau giữa các dân tộc và thay đổi đáng kể từ nước này qua nước khác. Những thiết bị máy móc dược thiết kế chính xác theo dẫn liệu nhân trắc một nước này có thể không thích hợp đối với người lao động một nước khác, như nhận xét của Chapanis “Nếu thiết kế các máy móc và thiết bị sản xuất theo tiêu chuẩn nhân trắc của người Mỹ thì phù hợp với 90% người Đức, 80% người Pháp, 65% người Italia, 45% người Nhật, 25% người Thái Lan và 10% người Việt Nam" .

Đặc điểm nhân trắc cùng với các đặc trưng sinh lý và tâm lý của chính những người trong hệ thống lao động cụ thể là những cơ sở khoa học để giải quyết tốt các mối quan hệ trong hệ thống "Người - Máy".

Môn học "Nhân trắc học ergonomi" nhằm trang bị cho học viên những kiến thức chung về khoa học ergonomi, chuyên sâu về kỹ năng nhân trắc và biết cách áp dụng các dẫn liệu nhân trắc vào thực tiễn đời sống và sản xuất.

Giáo trình nhân trắc học ergonomi gồm 3 đơn vị học trình (2 lý thuyết và 1 thực hành). Giáo trình lý thuyết gồm 4 chương và 1 phụ lục với các nội dung cơ bản như sau:

Chương thứ nhất, giới thiệu những khái niệm và thuật ngữ cơ bản về khoa học ergonomi, nhân trắc học ergonomi, sơ lược về lịch sử phát triển của khoa học ergonomi, nhân trắc học ergonomi.

Chương thứ 2, giới thiệu phương pháp, kỹ thuật và dụng cụ cần thiết trong nhân trắc tĩnh, tẩm hoạt động tay và tẩm hoạt động khớp.

Chương thứ 3, đưa ra các kết quả nghiên cứu một số dấu hiệu nhân trắc ergonomi chủ yếu, bao gồm các dấu hiệu nhân trắc tình, tầm hoạt động tay, tầm hoạt động khớp và những nhận xét tổng quát về các đặc điểm nhân trắc của người Việt Nam.

Chương thứ 4, các nguyên tắc sử dụng các dẫn liệu nhân trắc khi thiết kế thiết bị sản xuất, chỗ làm việc; thí dụ ứng dụng các dẫn liệu nhân trắc đề xuất các thông số thiết kế và tổ chức lao động khoa học tại một số vị trí làm việc.

Một phụ lục, trình bày ở mức tối đơn giản một số khái niệm, cách chọn mẫu và các đặc trưng thống kê cần thiết thường được ứng dụng trong nhân trắc học.

Giáo trình "Nhân trắc học ergonomi" là tài liệu học tập cho học viên cao học, chuyên ngành Nhân học, đồng thời là tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu chuyên sâu vào lĩnh vực nhân trắc ứng dụng, đặc biệt trong thiết kế kỹ thuật, trong thiết kế nội thất, thời trang, trong kiến trúc, xây dựng và trong tổ chức lao động khoa học.

Giáo trình này được biên soạn lần đầu, không tránh khỏi những thiếu sót, các tác giả xin cảm tạ và tiếp thu những ý kiến dóng góp của các độc giả, các nhà khoa học để giáo trình được hoàn thiện hơn.

CÁC TÁC GIẢ