Đờn ca tài tử Nam bộ

Tôi sinh trưởng trong một gia đình có ba thế hệ với nhiều thành viên biết chơi ca nhạc tài tử và ca nhạc sân khấu cải lương Nam Bộ.

Vốn mê say học đờn tranh từ năm lên mười tuổi, tôi tự để ý bắt chước ngón đờn của ông nội là nhạc sĩ Tư Chín rồi đến người chú ruột là nghệ nhân dân gian Tư Bền. Sau đó tôi tìm đến thọ giáo nhạc sư Huỳnh Văn Biểu - người nổi tiếng đờn tranh trên đài phát thanh và các hãng đĩa ở Sài Gòn vào những thập niên: 40, 50, 60 của thế kỷ 20. Lúc còn học phổ thông tôi chơi nhạc tài tử làm thú vui tiêu khiển. Xếp bút nghiên tham gia công tác cách mạng, tôi làm nhạc công đoàn văn công tỉnh Long An. Khi đất nước hoà bình, độc lập, thống nhất, sau khi tốt nghiệp đại học chuyên ngành văn hoá, tôi làm công tác quản lý ngành văn hoá thông tin tỉnh nhà. Qua hàng chục năm hoạt động thực tiễn, từ chơi đờn ca tài tử, rồi biểu diễn nhạc tài tử và sân khấu cải lương để phục vụ đồng bào, đến làm công tác lãnh đạo, quản lý ngành văn hoá tôi luôn tìm tòi học hỏi về bộ môn nghệ thuật này ở các nghệ nhân, nghệ sĩ tài tử và sân khấu cải lương. Càng tìm hiểu, nghiên cứu, sưu tầm tư liệu, luyện tập thêm một số nhạc cụ trong dàn nhạc tài tử, tôi càng say mê, thích thú bởi được biết thêm nhiều cái hay, cái đẹp tiềm ẩn trong thế giới âm thanh của dòng âm nhạc này. Đồng thời cũng nhận thấy nhiều vấn đề còn tồn nghi cần phải được giới nghiên cứu làm sáng tỏ thêm về lịch sử và lý luận nghệ thuật, hoặc đánh giá thực trạng và xu hướng phát triển, cũng như việc bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật đờn ca tài tử (ĐCTT) ra sao trong tình hình ngày càng thu hẹp các sân chơi ĐCTT hoàn toàn không vì mục đích vụ lợi như ngày xưa. Và thay vào đó là phong trào hoạt động bán chuyên nghiệp và chuyên nghiệp của đa số các nhóm ĐCTT biểu diễn phục vụ trên các sân khấu lớn nhỏ đủ loại với một số rất ít bài bản tài tử, nhưng chất lượng nghệ thuật lại kém tính chuyên nghiệp.

Trên lĩnh vực sản xuất băng đĩa nhạc truyền thống thì đa số vẫn là sân khấu cải lương và các album tân cổ giao duyên của các giọng ca “Chuông vàng vọng cổ”. Các chương trình đờn ca tài tử như: “Tri âm hoà điệu”, “Cung thương hoà điệu”, “Tiếng đàn tri âm” ngày một thưa dần.

Nhà nước thi đã hoàn tất hồ sơ khoa học trình UNESCO xem xét công nhận nghệ thuật ĐCTT Nam Bộ là di sản văn hoá phi vật thể của nhân loại.

Theo luật sửa đổi bổ sung Luật Di sản văn hoá năm 2009 thì UNESCO có công nhận hay không, nhân dân ta cũng phải bảo tồn và phát huy thật tốt giá trị di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc, trong đó có ĐCTT Nam Bộ.

Trong không khí đó, tôi thấy mình có trách nhiệm biết đến đâu ghi chép lại đến đó. Chắc chắn còn nhiều điều chưa biết, hoặc biết chưa đến nơi đến chốn, mong được giới nghiên cứu âm nhạc, các nghệ nhân, nghệ sĩ và bạn bè đồng nghiệp chỉ giáo thêm. Nhưng với thiện ý của tôi là mong muốn góp phần nhỏ bé vào sự nghiệp chung của nhạc giới, cùng chung sức thực hiện tốt chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, cùng nhau tìm hiểu nghệ thuật ĐCTT Nam Bộ để bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá quí báu này của dân tộc một cách hiệu quả, lâu bền.

Xin chân thành cảm ơn các nhà nghiên cứu, các nghệ nhân, nhạc sư, nhạc sĩ, ca sĩ đã quá cố hoặc hiện hữu đã đóng góp tư liệu giúp tôi chép lại trong quyển sách này.