Hiện nay, sự hội nhập và bùng nổ thông tin trên thế giới và ở Việt Nam khiến việc đổi mới giáo dục càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Chúng ta phải xem xét lại chức năng truyền thống của người giáo viên là truyền thụ tri thức, đặc biệt là tri thức của từng môn khoa học riêng rẽ (Hoá học, Sinh học, Vật lí, Địa lí,...). Người giáo viên ngày nay cần có năng lực dạy tích hợp các bộ môn khoa học, từ đó giúp phát triển ở học sinh các năng lực và phẩm chất cần thiết trong cuộc sống. Trong sự nghiệp phát triển năng lực dạy học nói chung và năng lực dạy học tích hợp nói riêng của đội ngũ giáo viên, vai trò của các trường đại học sư phạm là hết sức quan trọng.
Trong những năm gần đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tập trung chỉ đạo đổi mới các hoạt động giáo dục nhằm tạo ra sự chuyển biến cơ bản về tổ chức hoạt động dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong các trường trung học. Do đó, giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện chuyển đổi từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là chuyển từ quan tâm đến việc học sinh học được những gì đến vận dụng được gì qua việc học; chuyển từ phương pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành năng lực và phẩm chất; đồng thời đang dần chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực. Một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung dạy học trong nhà trường phổ thông và trong xây dựng chương trình môn học ở nhiều nước trên thế giới là dạy học tích hợp. Dạy học tích hợp là một phương thức phát triển năng lực học sinh. Quan điểm dạy học tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình dạy học nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp người học có đầy đủ phẩm chất và măng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại.
Qua thực tiễn quá trình đào tạo giáo viên dạy học một số môn Khoa học Tự nhiên (Hoá học, Vật lí và Sinh học) ở trường phổ thông, cho thấy: Dạy học tích hợp là một quan điểm mới, giáo viên và sinh viên sư phạm còn gặp nhiều khó khăn, lúng túng trong việc vận dụng và triển khai. Có nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân quan trọng là chưa thực sự thấu hiểu về lí luận dạy học tích hợp từ đó chưa biết lựa chọn phương pháp dạy học và nội dung tích hợp.
Vì vậy, cần có thêm các nghiên cứu để làm rõ hơn lí luận về dạy học tích hợp cũng như đề xuất các biện pháp bổ sung trong quá trình đào tạo ở trường đại học sư phạm để giúp đỡ sinh viên sư phạm giáo viên trong quá trình dạy học.
Cuốn sách này là kết quả của đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, mã số B2014-17-50, "Nâng cao năng lực đào tạo giáo viên dạy tích hợp môn Khoa học Tự nhiên ở trường đại học sư phạm”. Nội dung cuốn sách đề cập đến những vấn đề chung về dạy học tích hợp, năng lực đào tạo giáo viên dạy học tích hợp của giảng viên đại học sư phạm; đồng thời giới thiệu một số chủ đề dạy học tích hợp lĩnh vực khoa học tự nhiên để minh hoạ. Nhóm nghiên cứu hi vọng các trường/khoa sư phạm, các giảng viên trẻ các khoa tự nhiên thuộc trường đại học, cao đẳng sư phạm có thêm một lựa chọn trên con đường học tập, phát triển nghề nghiệp.
Cuốn sách gồm ba phần:
Phần thứ nhất: Một số vấn đề lí luận về năng lực đào tạo giáo viên dạy học tích hợp của giảng viên đại học sư phạm. Phần này giới thiệu một cách sơ lược về năng lực đào tạo giáo viên dạy học tích hợp, quan điểm dạy học tích hợp, mục tiêu, các mức độ và cách tổ chức dạy học tích hợp. Năng lực đào tạo giáo viên dạy học tích hợp khoa học tự nhiên và khung năng lực giáo viên dạy học tích hợp.
Phần thứ hai: Một số chủ đề dạy học tích hợp khoa học tự nhiên ở trường Trung học phổ thông (THPT). Phần này giới thiệu một số chủ đề là sản phẩm của quá trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên phổ thông về dạy học tích hợp.
Phần thứ ba: Một số đề thi gợi ý môn Khoa học Tự nhiên theo phương án thi năm 2017 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trong mỗi đề thi gợi ý có 40 câu trắc nghiệm môn Vật lí, 40 câu trắc nghiệm môn Hoá học và 40 câu trắc nghiệm môn Sinh học. Sau mỗi đề thi có phần đáp án. Điểm mới của những câu hỏi và bài tập trắc nghiệm khách quan này là được tuyển chọn và xây dựng là theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
Chúng tôi bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Phòng Khoa học – Công nghệ và các thành viên của nhóm nghiên cứu đề tài B2014-17-50 đã ủng hộ, giúp đỡ và hợp tác trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Nhóm tác giả chân thành cảm ơn các ý kiến đóng góp của độc giả để nội dung cuốn sách được tốt hơn ở lần tái bản sau.
CÁC TÁC GIẢ