Sân khấu truyền thống: từ chức năng giáo huấn đạo đức

Nghiên cứu, tìm hiểu những di sản vô giá của sân khấu truyền thống dân tộc là một công việc hết sức cần thiết. Việc làm này mang ý nghĩa học thuật (nhận thức) và cả ý nghĩa thực tiễn (vận dụng). Trong di sản đồ sộ mà sân khấu dân tộc truyền thống Việt Nam để lại, có một bộ phận cực kỳ quan trọng nó kích thích và đôi khi thách thức trí tuệ, sức lực và cả kỳ vọng của các nhà sân khấu học. Đó là bộ phận về nghệ thuật diễn tả cùng với những biện pháp, thủ pháp của các kịch chủng Tuồng, Chèo vốn là những kịch chủng lâu đời về nguồn gốc của mình. Song để tìm hiểu, lý giải được những truyền thống nghệ thuật đó thì không thể tách rời với việc tìm hiểu những nội dung mà sân khấu kịch hát truyền thống Việt Nam diễn tả, ít nhất là những nội dung căn bản nhất, chủ yếu nhất.

Vấn đề là ở chỗ, Tuồng hay Chèo, hay Rối (nước và cạn) đã dùng những biện pháp mỹ học nào để diễn tả những nội dung đó, và đến lượt mình, những nội dung đó đã chi phối, đã gây sức ép thẩm mỹ như thế nào đối với những biện pháp mỹ học mà các kịch chủng kịch hát dân tộc truyền thống Việt Nam sử dụng như là những sở trường nghệ thuật của mình - Như vậy, quy mô của công việc thật là lớn và rộng nó bao quát cả một hệ thống vấn đề về nội dung được diễn tả và nghệ thuật để diễn tả cái nội dung ấy - Và ngược lại, nghệ thuật để diễn tả cái nội dung ấy đã bị chính cái nội dung ấy chi phối, thậm chí chỉ đạo như thế nào. Nói một cách khác, mối quan hệ biện chứng giữa nội dung tư tưởng và nghệ thuật diễn tả trong các kịch chủng Tuồng, Chèo, (cổ) phải được xem xét, tìm hiểu từ gốc.

Nhưng cảm thấy sức lực và khả năng của mình có hạn, nên công trình của chúng tôi đã không và không sao có thể ôm trùm toàn bộ các khối lượng, dung lượng đồ sộ ấy.

Chúng tôi chỉ tìm vào một phương diện mà qua quá trình mấy chục năm nghiên cứu về sân khấu dân tộc truyền thống của ta, chúng tôi cho là rất quan trọng. Đó là nội dung giáo huấn (đạo đức) của sân khấu kịch hát dân tộc truyền thống Việt Nam cùng với những biện pháp nghệ thuật mà sân khấu ấy áp dụng để đáp ứng nhu cầu diễn tả cái nội dung ấy.