Việt Nam được coi là cái nôi của cây chè. Phong tục uống chè và sự phát triển của cây chè Việt Nam gắn liền với lịch sử phát triển của dân tộc. Người Việt xưa dù là sống trên núi cao, dưới đồng bằng châu thổ hay bên bờ biển, dù là người sang, kẻ hèn tất thảy đều giữ một tập tục uống trà. Đó là tập tục biểu thị sự trân trọng, lòng hiếu khách. Đảng sau tách trà nóng là biết bao điều được đề cập, thổ lộ từ việc hệ trọng nhất đến bình dân nhất. Tập tục uống trà của người Việt Nam thật đặc biệt ở cách dâng mời và đấy ngụ ý. Dù vui hay buồn, dù nắng hay mưa khách cũng không thể chối từ một chén trà nóng khi chủ nhà trân trọng dâng mời.
Đã từ lâu, chè đi vào thơ ca Việt Nam như là một biểu tượng của tâm hồn người Việt, đậm nét bản sắc văn hoá Việt Nam:
Chè ngon, nước chất xin mời
Nước non non nước, nghĩa người chờ quên
(Ca dao Việt Nam)
Trong cuộc sống dù còn nghèo, nhà lá đơn sơ nhưng bát nước chè xanh thể hiện tấm lòng rộng mở, tình cảm hiếu khách của con người Việt Nam:
Nhà lá đơn sơ
Tấm lòng rộng mở
Nồi cơm nấu đô
Bắt nước chè xanh
Ngói vui kể chuyện tâm tình bên nhau
(Thơ Hoàng Trung Thông)
Ngày nay, dọc theo chiều dài đất nước từ miền núi phía Bắc, miền Trung vào cao nguyên Lâm Đóng cây chè trải dài một màu xanh ngút ngàn, biểu tượng của một loài cây có sức sống mãnh liệt trên vùng đất dốc. Chè là cây đa dụng, cây công nghiệp, cây rừng và còn có ý nghĩa cả về được liệu. Trồng chè đem lại hiệu quả kinh tế cao, góp
phần xoá đói giảm nghèo, bảo vệ đất và môi trường sinh thái.
Tuy vậy, trong những năm qua vì những lý do khác nhau văn hoá trà của Việt Nam chưa được chú trọng đúng mức. Còn ít các nghiên cứu, hội thảo và tài liệu để phục vụ phát triển văn hoá trà Việt. Để chè Việt Nam phát triển xứng tầm với lịch sử và truyền thống của nó, hơn bao giờ hết chúng ta cần phải cũng có, xây dựng và phát triển Văn hoá trà Việt Nam - một bộ phận của văn hoá ẩm thực.
Nhằm giúp các bạn có một cái nhìn đầy đủ hơn về Văn hoá trà Việt Nam, xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc cuốn sách “Khoa học Văn hoá Trà thế giới và Việt Nam" của Phó giáo sư Đỗ Ngọc Quỹ và TS. Đỗ Thị Ngọc Oanh. Mục tiêu của cuốn sách là Tìm hiểu lịch sử phát triển văn hoá trà thế giới và Việt Nam. Qua đó nêu lên những nét bản sắc và giá trị văn hoá trà Việt cần phải bảo tồn, nâng cao và những tinh hoa của văn hoa trà thế giới cần được học tập và phát triển.
Tác giả là nhà khoa học có kiến thức uyên thâm, dày kinh nghiệm và đầy nhiệt huyết với trên 60 năm gắn bó với cây chè, 37 năm (1947 - 1984) là Giám đốc Trại Thí nghiệm Chè Phú Hộ (nay là Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chè thuộc Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc). Để hoàn thành cuốn sách, tác giả đã giành trọn 5 năm (2002 - 2006) tổng kết thực tiễn, tham khảo nhiều tư liệu khác nhau cùng nhiều chuyến đi khảo sát thực tế về chè ở cả 3 miền Bắc, Trung, Nam của đất nước. Cuốn sách được xuất bản vào dịp sinh nhật lần thứ 85 của Tác giả - là món quà quý giá mà Tác giả dành cho những người làm Chè và uống Trà. Công trình này một lần nữa khẳng định sức làm việc bền bỉ và lòng say mê trong sự nghiệp nghiên cứu và đào tạo nhiều thế hệ của Tác giả đối với ngành Chè Việt Nam.
Hy vọng cuốn sách “Khoa học Văn hoá Trà thế giới và Việt Nam” được xuất bản, sẽ cung cấp những thông tin, tư liệu bổ ích cho bạn đọc và góp phần đưa vị thế của cây chè Việt Nam lên một tầm cao mới.
Phú Thọ, ngày 15 tháng 3 năm 2008
TS. LÊ QUỐC DOANH
Viện Trưởng Viện Khoa học kỹ thuật Nông Lâm nghiệp miền núi phía Bắc