Hát Xoan là một di sản văn hoá phi vật thể độc đáo của Phú Thọ - Đất Tổ Vua Hùng. Hát Xoan là dân ca nghi lễ phong tục, là tiếng hát cửa đình, thể hiện những lễ tục diễn xướng tế thần linh và đậm chất trữ tình. Hát Xoan được tổ chức vào mùa xuân. Hát Xoan là một bông loa đẹp, đa sắc màu nên đã cắm rễ ở một vùng và lan toả ra nhiều vùng, đã đi vào thơ và hoạ.
Vì thế Hát Xoan không chỉ được biết đến ở vùng Xoan, ở trong nước mà còn vươn xa và hội nhập với các nước trong khu vực và thế giới.
Hát Xoan là một thể loại âm nhạc tín ngưỡng với niềm tin được sinh ra từ Phú Thọ - cái nôi của nền văn hoá Việt Nam - Đất Tổ của Vua Hùng đã tồn tại lâu dài nhưng chưa có một công trình nghiên cứu toàn diện về dân ca Xoan đặc sắc này và nếu có thì cũng mới chỉ nghiên cứu về từng mặt như: Hát Xoan - dân ca nghi lễ - phong tục của PGS Tú Ngọc - người nghiên cứu đầu tiên về Hát Xoan - Viện Âm nhạc - Nhà xuất bản Âm nhạc năm 1997 và năm 1961 nhà giáo - nhà nghiên cứu văn hoá dân gian Dương Huy Thiện viết Dân ca Phủ Thọ - trong đó Hát Xoan được giới thiệu một cách toàn diện. Nhà xuất bản Văn học đưa vào kế hoạch xuất bản năm 1964.
Tiếp đó, năm 1979 Hát Xoan được giới thiệu phần văn bản Xoan trong cuốn Hát Xoan - Hát Ghẹo Vĩnh Phủ do Dương Huy Thiện biên soạn phần bài bản và Nguyễn Khắc Xương giới thiệu (Hội Văn học nghệ thuật Vĩnh Phú xuất bản 1979) và từ đó Hát Xoan được giới thiệu trong các sách Địa chỉ Vĩnh Phủ - Văn hóa dân gian. Hợp tuyển văn học dân gian Việt Nam (Vũ Ngọc Phan, Tạ Phong Châu, Phạm Ngọc Hy) - NXB Văn học năm 1997. Tổng tập Văn nghệ dân gian Đất Tổ (Tập 4 - năm 2003 (Sở VH-TT&DL - Hội VNDG Phú Thọ) ... và mãi đến năm 2008 Hát Xoan Phú Thọ của Nguyễn Khắc Xương biên soạn (Sở VH - TT - DL xuất bản).
Để có cái nhìn tổng thể về Hát Xoan, chúng tôi biên soạn “Hát Xoan Phú Thọ - dân ca cội nguồn” với hy vọng làm rõ thêm chân giá trị của Hát Xoan.
Chắc chắn “Hát Xoan Phú Thọ - Dân ca cội nguồn” còn có những khiếm khuyết. Rất mong được sự chỉ giáo của các nhà nghiên cứu và các độc giả.
Xin chân thành cảm tạ!
Dương Huy Thiện
Hội viên Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam