Một nhận thức về văn hóa Việt Nam

Công trình "Một thức nhận về văn hóa Việt Nam" có mục đích giới thiệu một cách hiểu về văn hóa Việt Nam để giúp người đọc đổi mới văn hóa sao cho phù hợp với yêu cầu của chính Việt Nam trong thời đại ngày nay. Nội dung của nó được trình bày theo từng phần một. Trong lời nói đầu này chỉ xét đến cách làm.

Cách làm chung quy chỉ là giới thiệu cách hiểu văn hóa Việt Nam sao cho thích hợp với đường lối của Đảng theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Theo người viết, con người Việt Nam sinh ra thì hầu hết mọi mặt đều đã "xong", không thuộc quyền lựa chọn của anh ta. Con người sinh ra đã có một Tổ quốc, với một lịch sử riêng, một gia tài văn hóa riêng, và những yêu cầu khách quan về Tổ quốc, gia đình, thân phận, diện mạo, không thuộc quyền lựa chọn của anh ta. Điều thuộc phạm vi lựa chọn là cách sống sao cho đáp ứng những yêu cầu khách quan này. Điều này bắt buộc anh ta phải hiểu các yêu cầu khách quan. Để hiểu, cần phải nhìn từng yêu cầu xuất phát từ những yêu cầu chung của loài người rồi rút ra trong hoàn cảnh này, anh ta phải làm gì để đáp ứng những yêu cầu ấy, mà không vượt quá khả năng của mình, đồng thời cũng không gây khó khăn cho những nền văn hóa khác, nhằm đạt được sự chấp nhận và tán thành của những nền văn hóa khác.

Chính vì vậy, từ đầu đến cuối, công trình xét mọi vấn đề ở mặt quan hệ, và cắt nghĩa tại sao có những cách giải quyết khác nhau ở các nền văn hoa trong những vấn đề có tính chất toàn nhân loại, hy vọng có thể góp phần nhỏ bé vào giai đoạn mới của Việt Nam trong một thế giới đã chuyển từ đối đầu sang đối thoại, để có thể chấp nhận nhau và giúp đỡ nhau.

Các bài viết đều đã xong từ đầu những năm 80. Người viết chờ đợi trung bình hai mươi năm để xem thử cách nhìn có ổn không. Khi thấy sau hai mươi năm, câu chuyện không thay đổi bao nhiêu, anh ta viết lại cho hợp với hoàn cảnh mới, khi nhận thấy mình đã ngót nghét tám mươi, muốn chờ đợi thêm cũng không có điều kiện.

Người viết không có tham vọng nói đúng mà chỉ dám nói mình cố gắng tìm một cách suy nghĩ mà thôi. Hy vọng những sai sót sẽ được sửa chữa để góp phần vào công cuộc đổi mới đang tiến hành trong cả nước. Vì sống vào một giai đoạn có rất nhiều thay đổi cho nên tôi cố gắng tìm hiểu trong những thay đổi ấy, những điều gì thực sự đã góp phần tích cực vào việc xây dựng một nước Việt Nam theo con đường mà Bác Hồ đã chọn. Những suy nghĩ của người viết cũng là những suy nghĩ của nhiều người, trong đó nhiều người đã qua đời, cùng với những băn khoăn của mình. Cho phép tôi nhắc đến những vị thầy của tôi, cha tôi Phan Võ, các giáo sư Đào Duy Anh, Trần Đức Thảo, Cao Xuân Huy, Đặng Thai Mai, những vị thầy đã dạy tôi cố gắng tìm hiểu những sự thực hiển nhiên trong quan hệ với lịch sử và hiện tại, không chỉ của Việt Nam mà của cả thế giới. Những sai lầm là của riêng tôi, không phải của các vị thầy. Tiếc là các vị thầy không có điều kiện thấy những điều tôi thấy hiện nay để trình bày những ý kiến của mình mà tôi tin là có ích.

TÁC GIẢ