Qua hơn 45 năm thành lập, Viện đông y trước đây và Viện Y học cổ truyền ngày nay đã tập hợp được rất nhiều tài liệu quý. Nhờ vậy mà công tác đào tạo và nghiên cứu cũng thuận lợi nhiều. Kiến thức của cán bộ y học cổ truyền cũng được nâng cao.
Nhưng thời gian càng dài, tài liệu quý thất thoát cũng nhiều. Những thế hệ sau được biết đến nhiều cái mới, cái tinh hoa, nhưng cũng có điều thiệt thòi.
Ở nước ta đã ban hành thuốc thiết yếu. Viện Y học cổ truyền cũng có danh mục thuốc lưu hành trong viện, với số lượng trên dưới 200 vị thuốc, đã đáp ứng yêu cầu cơ bản trong điều trị.
Với chính sách mới, y học cổ truyền Việt Nam cũng được mở rộng, nhiều người biết tới, nhiều nước biết tới. Xu thế chung cũng muốn hướng về cội nguồn, hướng về cây cỏ làm thuốc xem chừng an toàn hơn sử dụng hóa chất.
Tuy vậy, do kinh tế thị trường nên cũng như nhiều ngành, thuốc cũng được bung ra. Trong những người bán thuốc, có người chưa có điều kiện hiểu kỹ về vị thuốc nhưng lại là nơi cung cấp thuốc cho các cơ sở hành nghề công và tư. Như vậy, hiệu quả điều trị không phải là không ảnh hưởng.
Chúng tôi suy nghĩ là trong lúc chờ đợi Nhà nước ban hành tiêu chuẩn hóa các vị thuốc, bào chế, bảo quản vị thuốc và bài thuốc, chúng tôi sưu tầm biên soạn cuốn sách này, thu thập từ các sách kinh điển giới thiệu về vị thuốc, nguồn gốc vị thuốc nào là đúng (củ cây gì, cành hay lá...vv), chọn thế nào là vị thuốc tốt, cách bào chế bảo quản thế nào thì tốt, thì đúng, giới thiệu các bài thuốc có vị thuốc đó để tiện tham khảo. Suy ngẫm về cách phối hợp của từng vị thuốc theo các danh y đời xưa.
Kiến thức của người xưa mênh mông, trình độ hán nôm và thời gian hạn hẹp nên chúng tôi không thể nói được đầy đủ, chắc sẽ còn thiếu sót. Chúng tôi rất mong được quý đồng nghiệp, những người có trách nhiệm, những người yêu y học cổ truyền đóng góp chỉ bảo thêm.
Vị thuốc có tới hàng nghìn, nhưng vị thuốc hay dùng với bệnh thường gặp thì vài trăm vị là tạm đủ. Người xưa cũng dặn không câu nệ cổ phương mà phải chú ý biện chứng luận trị. Chúng tôi nghĩ cái tinh túy sắc sảo của y học cổ truyền là “biện chứng luận trị”. Người thầy thuốc càng hiểu rộng, càng hiểu sâu y lý càng tốt. Có như vậy, khi vận dụng trên lâm sàng mới có sáng tạo và đạt hiệu quả cao. Các nhà dược liệu và dược sĩ góp phần rất quan trọng là đảm bảo đúng vị thuốc, đảm bảo bào chế đúng để tăng tác dụng tốt, hạn chế tác dụng xấu.
Vì vậy, khi giới thiệu các bài thuốc chúng tôi giới thiệu cổ phương là chính theo sách “Hướng dẫn nghiên cứu đánh giá tính an toàn và hiệu lực thuốc cổ truyền Việt Nam".
Với mong muốn đóng góp một phần nhỏ cho việc sưu tầm nghiên cứu bảo tồn vốn cổ cho người sau, nhưng tri thức có hạn nên không khỏi thiếu sót, chúng tôi vô cùng cảm ơn khi nhận được các ý kiến đóng góp. Chân thành cảm ơn Nhà xuất bản Y học đã động viên giúp đỡ cho cuốn sách đến tay bạn đọc.
Thay mặt nhóm biên soạn
Dương Trọng Hiếu
