Có những kiểu nhân vật dễ dàng nhận được sự đồng thuận của người đọc, nhưng cũng có nhân vật là đầu mối của những tranh luận bất tận giữa các thế hệ người đọc. Nhân vật Truyện Kiều, đặc biệt là Thúy Kiều, tiêu biểu cho kiểu nhân vật gây ra các ý kiến tranh luận như vậy.
Trong lịch sử nghiên cứu, phê bình Truyện Kiều, một nguyên nhân sâu xa khiến cho ý kiến của giới nghiên cứu mâu thuẫn, xung đột nhau mạnh mẽ chính là ở cách đánh giá đạo đức của nhân vật Thúy Kiều. Triều Nguyễn phục hồi Nho giáo sau thời kỳ khủng hoảng của học thuyết này ở thế kỷ XVIII. Vì thế, nếu nói đến mức độ nghiêm khắc về phương diện đạo đức Nho giáo thì các bậc hoàng đế vẫn phải là người tiêu biểu. Thế mà chúng ta thấy vua Minh Mạng từng hết lời ca ngợi Thúy Kiều đủ cả trung trinh, hiếu nghĩa. Trái lại, các nhà nho nổi tiếng là “tài tử” như Nguyễn Công Trứ, Tản Đà lại không tiếc lời công kích Thúy Kiều là tà dâm, những quan điểm có thể gọi là “bảo hoàng hơn vua”. Những thập niên đầu thế kỷ XX, chúng ta còn chứng kiến sự xung đột quan điểm về đạo đức Thúy Kiều giữa các nhà nho duy tân, yêu nước như Huỳnh Thúc Kháng và nhà thơ mới lãng mạn Lưu Trọng Lư. Người định kết tội Thúy Kiều là dâm, là đĩ, người lại sôi nổi biện hộ, thanh minh, bào chữa cho nàng vô tội.
Vì sao lại có hiện tượng đó? Khi có sự phân hóa ý kiến thì kẻ khen, người chê ồn ào. Vậy giữa hai dòng trong đục, khen chê đó, thực sự quan điểm đạo đức của Nguyễn Du là gì? Quan điểm đó nói lên sự tiến bộ nào của lý tưởng đạo đức thẩm mỹ của ông ? Và đến lượt mình, quan điểm đạo đức của Nguyễn Du có ảnh hưởng gì đến hệ thống các biện pháp nghệ thuật diễn tả con người của Truyện Kiều?
Đây chính là vấn đề mà chúng tôi quan tâm và muốn giải quyết trong bản luận văn này.