Tranh Hàng Trống là một trong ba dòng tranh dân gian tiêu biểu ở miền Bắc nước ta: tranh điệp Đông Hồ (ở Bắc Ninh), tranh đó Kim Hoàng (ở Hà Tây cũ) và tranh Hàng Trống (ở Hà Nội).
Khác với tranh Đông Hồ và tranh Kim Hoàng, tranh Hàng Trống chủ yếu dùng mẫu phẩm đơn sắc có pha nước tạo độ đậm, nhạt khác nhau. Các mẫu nguyên sắc đặt cạnh nhau vừa hòa hợp vừa tôn lẫn nhau. Văn khắc tranh dân gian Hàng Trống được khắc bằng dao trổ. Các nét khắc dao trổ trên tranh khá tinh vi, tỉ mỉ. Bố cục tranh phóng khoảng, đa dạng và thoải mải trong tạo hình chỉ tiết. Tranh không chỉ vận dụng thuyết âm dương - ngũ hành mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, đặc biệt là phạm trù đạo đức (trung, hiểu, tiết, nghĩa, nhân, trí, dũng...).
Là một nhà mỹ thuật đã dành cả đời say mê nghiên cứu về tranh dân gian Hàng Trống, họa sĩ Phan Ngọc Khuê đã đặt lại vấn đề trong cách nghiên cứu dòng tranh này trong cải nhìn lịch sử và quan hệ xã hội. Ông đã suy ngẫm, tìm tòi, sưu tầm đến mức tối đa và hệ thống lại các bức tranh trong chính công trình của mình “Tranh dân gian Hàng Trống - Hà Nội". Nhiều vẻ đẹp mỹ thuật, giá trị nội dung và nghệ thuật của các bức tranh đã được khai phá trong công trình này.
Cuốn sách không chỉ xác định những nét đặc thù của nghệ thuật tranh dân gian Hàng Trống mà còn chỉ rõ sự khác biệt của nó so với tranh của Trung Quốc. Các nghệ nhân xưa có cách cảm nhận riêng, có cách xây dựng hình tượng riêng phù hợp với thẩm mỹ của người Việt. Tranh Hàng Trống không phải là sự sao chép tranh Trung Quốc như một số người ngộ nhận, mà là sự tiếp nhận có chọn lọc, có sáng tạo để thể hiện rõ giá trị nhân văn và bản sắc văn hóa của dân tộc Việt.
Với một tấm lòng yêu vẻ đẹp dân gian, với mong muốn "tổng kiểm kê di sản nghệ thuật về tranh Hàng Trống Hà Nội", ngoài phần nghiên cứu rất sâu về nguồn gốc hình thành và phát triển, đặc điểm kỹ thuật và hình thức cũng như nội dung của tranh dân gian Hàng Trống, họa sĩ Phan Ngọc Khuê còn cung cấp cho người đọc 476 bức tranh về đủ mọi thể loại đã có của tranh Hàng Trống. Qua đó, người đọc có thể nhận được nhiều tư liệu, nhiều thông tin bổ ích và đặc biệt là được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của một dòng tranh nổi tiếng đất Hà Thành.
Trong điều kiện kinh tế thị trường, cùng với sự phát triển của nhiều loại hình nghệ thuật và giải trí hiện đại ngày nay, tranh Hàng Trống đang có nguy cơ bị thất truyền. Để tìm hiểu và thưởng thức nghệ thuật tranh Hàng Trống, chúng ta chỉ có thể đến bảo tàng hoặc thông qua một số bộ sưu tập và công trình nghiên cứu đơn lẻ. Với mong muốn góp phần bảo tồn một dòng tranh quý, mang đậm dấu ấn văn hiến ngàn đời của Thăng Long - Hà Nội, đồng thời cũng nhằm phục vụ nhu cầu nghiên cứu, tìm hiểu về tranh Hàng Trống, Nhà xuất bản Hà Nội xuất bản cuốn sách “Tranh dân gian Hàng Trống - Hà Nội”.
Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc!
NHÀ XUẤT BẢN HÀ NỘI