Nghệ thuật nuôi chim Yến hót

Trước đây vài ba thế kỷ, Yến hát là loại chim vương giả quí hiếm chỉ dành riêng cho giới vương tôn công tử, quyền quí cao sang.

Và, chỉ cách đây ba bốn thập niên thôi. Yến hót vẫn được đánh giá là con chim của nhà giàu, vì chỉ có những người lắm tiền của mới đủ khả năng mua được Yến hót về nuôi.

Nếu chúng tôi nhớ không lầm thì thuở đó phải bỏ ra một số tiền tương đương với hai lượng vàng mới mua được một đôi Hồng yến! Nghĩa là phải tốn sáu bảy ngàn bạc, trong khi lương thơ ký chính ngạch cũng chỉ một ngàn rưỡi một tháng là cùng

Ngày nay, tuy giả Yến vẫn còn cao, nhưng một cặp vài triệu thì giá đã “bình dân" lắm rồi đó!

Thuở trước, đa số người nuôi Yến lút là đứng tuổi, nếu không cũng là những nghệ nhân được liệt vào hạng... đàn anh, từng lăn lộn trong nghề nuôi chim nhiều năm nên thừa kinh nghiệm. Sách dạy nuôi Yến thời đó thì nhiều, hầu hết đều sách Pháp, ai cũng lấy đó làm “kim chỉ nam” cho nghề nuôi của mình.

Nhưng, sách nước ngoài thì dạy theo cách nuôi của nước ngoài, khí hậu của họ khác mình, thức ăn cho chim của họ khác mình. Vì ở Việt Nam làm sao tìm ra cây Du thái (Colza)? Làm sao tìm ra cây gai (chènevis) để lấy hội? Làm sao tìm được cây phiến lộ (mouron) để lót ổ cho chim khỏi bị vận mạt tấn công...? Đó là chưa nói đến cả "rừng" thuốc đặc trị cho chim của họ làm sao mình mua được?

Còn tài liệu, sách vở dạy nuôi chim Yến hót của mình thì không có một cuốn. Vì vậy lớp đàn anh trước tôi ( và tôi cũng thế) mỗi người tự mày mò lấy phương pháp nuôi riêng của mình...

Có cái khổ là anh em trong nghề mạnh ai người nấy cứ cố giấu nghề, người biết không bao giờ chịu hào phóng chỉ vẻ cho người chưa biết, dù có hạ mình năm nỉ cũng không! Thậm chí bạn bè nuôi chim gồm có những ai, ở đầu, thiên hạ cũng không cho biết... để khi mình cần là chỉ còn đến "lụy” họ mà thôi.

Ngày nay, cái tật giấu nghề ích kỷ xấu xa đó đã được giảm đi nhiều. Hơn nữa, Yến hót càng ngày càng được phổ biến rộng rãi, đã có nhiều người nuôi. Yến hót ngày nay không còn là thú chơi riêng của một giới nào trong xã hội, mà hang cùng ngõ hẻm nào cũng có người nuôi. Nó đã là giống chim bình dân rồi, con chim thuộc về đại chúng rôi!

Nhưng, nuôi Yến hót thành công hay không, và thành công đến mức nào là một chuyện khác. Điều đó tùy thuộc vào khả năng và kinh nghiệm của mỗi người.

Cũng xin được nói thêm, là tài liệu của nước ngoài tuy có những điều không hợp, nhưng trong đó vẫn có nhiều điểm hay mà chúng ta cần phải học. Sách vở không phải do người ngoài nghề viết, mà là những nhà điều học tài ba, những vị thực sự có nhiều kinh nghiệm trong nghề, lại chịu khó để tâm nghiên cứu hàng chục năm trường để đúc kết lại nhiều kinh nghiệm quí báu truyền lại cho đời...

Những kinh nghiệm bằng vàng đó làm sao chúng ta không trận trọng, học hỏi noi theo

Thực ra nuôi Yến hót khó hay dễ?

Câu hỏi đó thật khó trả lời, vì cho là dễ cũng được, mà nói khó cũng không sai!

Với người đã có kinh nghiệm trong tay thì... ổ nào của họ cũng loi nhoi nở ba bốn con, mùa nào cũng sản xuất Yến con đều đều mà bán. Nhưng, nếu với kẻ chưa nắm vững phần kỹ thuật thì kết quả chỉ là việc... cầu may!

Thật ra thì giống Yến hót rất khó nuôi, do thân mình nhỏ nhoi yếu ớt mà lại nhiều tật bệnh. Nuôi cho con Yến khôn lớn không phải là việc dễ dàng gì. Đã thế, ta còn phải nắm vững kỹ thuật để ghép đôi, để cho sinh sản, rồi đến việc cho ăn uống, để tâm săn sóc, gìn giữ vệ sinh... Việc tuy nhàn, nhưng lơ là chểnh mảng là không được!

Đã nói đến Yến hót thì phải nói đến kỹ thuật chăn nuôi, ở đây nếu lỡ để "sai con toán" thì phải "bản con trâu" là chuyện thường!

Ngay cải việc cặp Yển người ta cho sinh sản được sáu bảy năm, còn mình chỉ cho đẻ được hai mùa là kiệt lực, cũng đủ thấy mình thiếu kinh nghiệm hơn người ta rồi! Mà tất cả là hơn nhau ở phần kỹ thuật: chim người ta một năm cho đẻ hai lứa, còn mình lại bắt "nằm ổ" đến năm sáu lần! Như vậy bảo làm sao chim không sớm kiệt lực?

Tuy chim người ta đẻ hai lứa nhưng cầm chắc được bảy, tám con (do cha đủ tinh cổ, mẹ sung sức), còn mình tuy mang danh đề năm, sáu lửa nhưng, bù qua sớt lại cũng được hơn mươi chim con là cùng, trong đó chắc gì lại không bị một số con èo uột?

Đó là chưa đề cập đến phần kỹ thuật cho ăn uống, thuốc men, cách chăm sóc... Việc không khó, nhưng cần phải học, phải có kinh nghiệm bản thân, nhiều được chừng nào hay chừng ấy.

Bước đầu thì học hỏi, sau đó là nghề dạy nghề, biết đâu nhờ vào tài năng, quí vị sẽ trở thành những nhà điều học tài danh nổi tiếng?

Nuôi Yến hót có cái thú, là quí vị nếu muốn, có thể mày mà lai tạo ra những giống Yến lạ, đặc sắc từ vác dáng, sắc lông và giọng hát như ý muốn của mình. Tất nhiên việc đó đòi hỏi ở sự hăng say, tính nhẫn nại và trí thông minh của mình nữa

Suốt mấy trăm năm nay, trên thế giới đã có nhiều nhà điều học làm việc đó, và nhờ vậy mà ngày nay chúng ta mới có những giống Yến lạ mà nuôi, như giống Yến Malinois của Bỉ. Yến Lizard Norwich của Anh, và con Saxon của Đức... và, còn nhiều, còn nhiều nữa...

Chúng tôi hân hạnh gởi đến quí vị cuốn sách nhỏ này, không dám nói đây là tài liệu quí, vì soạn giả cũng chỉ là con mọt sách mà thôi, kinh nghiệm chẳng đáng là bao. Mong rằng quí vị sẽ để mắt tham khảo và có thể tìm và được một số lợi ích nào đó cho nghề...

Bình Thạnh, Phường 26, năm Bính Tý

VIỆT CHƯƠNG (Nguyễn Tú)